Rechters moeten zelf onderzoek kunnen doen in asielzaken, en niet alleen maar moeten afgaan op de conclusies van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Dat staat in een wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Gerard Schouw van D66.
Nu mogen rechters in asielzaken niet aan waarheidsvinding doen. De asielprocedures worden inhoudelijk uitgevoerd door de IND, en de rechter mag alleen kijken of de juiste procedures zijn gevolgd. Dat is niet altijd genoeg, vindt Schouw: "IND-ambtenaren zien weleens dingen over het hoofd."
In het voorstel van Schouw kunnen rechters, als ze daar aanleiding toe zien, wel oordelen over de inhoud van de asielaanvraag. Bij twijfel over details kan de rechter zelf onderzoek doen en een eigen afweging maken.
Geen extra werk
Volgens Schouw leidt dat niet tot extra werk: "Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de rechter de zaak inhoudelijk over gaat doen." En als er meteen inhoudelijk uitspraak gedaan kan worden, voorkomt dat ook dat asielzoekers verder procederen.
In andere landen kunnen rechters wel inhoudelijk oordelen over de asielprocedure. Het Hof van Justitie van de Europese Unie oordeelde eerder dat de rechter die bevoegdheid moet hebben in asielzaken.
Fundamentele rechten
Volgens Adriana van Dooijeweert, voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken, speelt de discussie al langer: "Er zijn veel vreemdelingenrechters die het als een gemis ervaren."
Van Dooijeweert benadrukt wel dat rechters asielzaken ook nu soms inhoudelijk kunnen toetsen. Als een vreemdeling zich beroept op fundamentele rechten, zoals het recht om niet onmenselijk behandeld te worden, is de rechter verplicht inhoudelijk naar de zaak te kijken. En dat gebeurt ook, zegt Van Dooijeweert.