Beatrix "kon geen goed meer doen"

Door redacteur Lambert Teuwissen

Koningin Beatrix heeft tijden van diepe vertwijfeling gekend over haar rol in de Nederlandse samenleving. Dat schrijft Jutta Chorus in haar boek 'Beatrix: Dwars door alle weerstand heen', dat volgende week verschijnt. Chorus sprak met een groot aantal intimi van de koningin.

In het boek citeert Chorus een reactie van de koningin op een slechte recensie die ze had gekregen in de Volkskrant. Een tentoonstelling die ze in 2000 als gastconservator had samengesteld, werd weggezet als braaf. Volgens Huub Oosterhuis, een vriend van de koningin, verzuchtte ze toen: "Ik kan geen goed meer doen in dit land."

Volgens Chorus past de recensie in een niet aflatende stroom van kritiek die Beatrix in de eerste jaren van deze eeuw over zich heen kreeg. Het volk gaf haar steeds slechtere rapportcijfers na de affaire rond haar nicht Margarita, de onhandige communicatie rond de verloving van Friso met Mabel, kritiek van Pim Fortuyn en de vragen over de schoonvader van Willem-Alexander.

De kwesties knaagden aan Beatrix, die juist altijd gepoogd had het koningschap weer te verheffen na de schandalen en affaires rond haar ouders. Wat ook meespeelde is dat het steeds slechter ging met de gezondheid van haar man Claus. De combinatie van de felle kritiek en de voortdurende zorg voor haar echtgenoot vielen de koningin zwaar, schrijft Chorus.

Stuk

"Ze zat persoonlijk stuk. Ze kon niet de aandacht opbrengen voor alles waarvoor ze aandacht had moeten hebben", zegt oud-premier Kok in het boek.

Wat Beatrix daardoor nog harder raakte, was het geheime interview dat haar vader Bernhard had gegeven aan de Volkskrant, dat kort na zijn dood werd gepubliceerd. Daarin sprak hij openlijk over zijn buitenechtelijke dochters, de Lockheed-affaire en zijn relatie met Juliana.

Beatrix was furieus en noemde het interview hoogverraad en een doodzonde. "Welke man hebben we eigenlijk begraven", zou de koningin zich moedeloos hebben afgevraagd. Volgens oud-grootmeester Pim Waldeck had Bernhard op dat moment afgedaan voor de koningin en haar zussen.

Volgens Oosterhuis nam Beatrix het Volkskrant-journalist Broertjes bijzonder kwalijk dat hij zijn vriendschap met Bernhard zo had uitgebuit. Ze meende dat hij de prins tegen zichzelf in bescherming had moeten nemen, omdat die te loslippig was.

Huiselijke gespreksgroep

Volgens Chorus werkte Beatrix er actief aan om een antwoord te formuleren op de kritiek. Al in 2000 organiseerde ze een 'huiselijke gespreksgroep' met onafhankelijk deskundigen. Ze wilde begrijpen waarom hypes en populisme de maatschappij zo in hun greep hielden.

Beatrix kreeg het advies zelf ook zaken op de agenda te zetten. Gisteravond bleek dat Willem-Alexander die les heeft overgenomen met zijn opmerking over een ceremonieel koningschap. "Lintjes knippen kan ook inhoudelijk zijn", vatte hij het samen.

Maar Willem-Alexander herhaalde ook een les die hij van zijn moeder leerde: "Blijf jezelf en houd je koers vast. En waai niet met allerlei winden mee." Het is volgens Chorus ook het motto van Beatrix geweest: Dwars door alle weerstand heen.

Jutta Chorus - Beatrix: Dwars door alle weerstand heen - Atlas Contact - ISBN: 9789025432027