Twee keer berecht voor zelfde zaak

Het was tot nu toe een van de leidende beginselen in het Nederlandse recht: ne bis in idem. Een term uit het Latijn die erop neerkomt dat iemand niet twee keer voor hetzelfde misdrijf worden berecht of gestraft.

In het huidige Nederlandse systeem komt een ernstige moord- of doodslagzaak eerst voor een rechtbank. Tegen die beslissing is vervolgens beroep mogelijk bij een gerechtshof. En tenslotte kan de Hoge Raad nog toetsen of de eerdere rechters hun werk wel goed hebben gedaan.

Maar daarmee is het dan ook echt afgelopen: wie eenmaal tot en met de Hoge Raad is vrijgesproken, kan niet opnieuw worden vervolgd. Zelfs niet als er nieuwe bewijzen boven water komen waarmee alsnog kan worden bewezen dat iemand het tóch heeft gedaan.

Uitzonderlijk

Dit gaat veranderen, als het ligt aan minister Opstelten van Veiligheid en Justitie. Als de Eerste Kamer de komende week instemt met zijn wetsvoorstel mag een eerder vrijgesproken verdachte in uitzonderlijke gevallen opnieuw worden vervolgd, óók als ie eerder tot de hoogste instantie is vrijgesproken. En óók als dat (ruim) voor de invoering van de nieuwe wet is gebeurd.

Nederland is niet het eerste land dat de wet op dit punt veranderd, in Engeland en Wales bijvoorbeeld gebeurde dit al eerder naar aanleiding van de vrijspraak van Billy Dunlop. Deze verdachte van de moord op een 22-jarige vrouw werd vrijgesproken van moord, terwijl hij wel degelijk schuldig was. Dat bleek toen Dunlop later tegenover een gevangenisbewaker begon op te scheppen over het perfecte misdrijf dat hij had gepleegd. Hij werd na een wetswijziging alsnog veroordeeld tot levenslang.

In Nederland was er twaalf jaar geleden de vrijgesproken verdachte in de 'Aldi-moord' uit 2001, van wie na een definitieve vrijspraak werd vastgesteld dat hij toch schuldig was. Daar was toen niets meer aan te veranderen. Als de nieuwe wet wordt aangenomen, dan is dit volgens het Openbaar Ministerie de eerste zaak die voor heropening in aanmerking komt.

Voorwaarden

Er zijn wel duidelijke voorwaarden bij het schrappen van de 'onherroepelijkheid' van vrijspraken in Nederland:

Het moet gaan om ernstige moord- en doodslagzaken;Het bewijs moet stevig zijn: een overtuigende bekentenis van de verdachte, een nieuwe technisch kijk op het bewijs, omkoping van de rechters of getuigen;Het misdrijf mag niet zijn verjaard.

In de Tweede Kamer werd het voorstel van Opstelten begin vorig jaar met een ruime meerderheid aangenomen; alleen D66, GroenLinks en de Partij voor de Dieren stemden tegen. Hoe de verhoudingen in de senaat liggen, is nog niet duidelijk.