EU-subsidie nieuwe antibiotica

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

De Europese Unie en de farmaceutische industrie investeren 187 miljoen euro in een project voor de snellere ontwikkeling van nieuwe antibiotica. Het UMC Utrecht krijgt daarvan 5,5 miljoen euro om een netwerk op te zetten van Europese ziekenhuizen die nieuwe middelen snel en goed kunnen testen.

Professor Marc Bonten geeft leiding aan het project. Het is onderdeel van COMBACTE, een groot Europees programma om antibioticaresistentie te bestrijden. De industrie draagt 104 miljoen bij, de Europese Commisie 83 miljoen.

Chronische ziekte

Het UMC Utrecht gaat ziekenhuizen bij elkaar brengen die in staat zijn snel en efficiënt trials op te zetten om nieuwe antibiotica te testen. Trials zijn onderzoeken waarbij geneesmiddelen op mensen getest worden.

De farmaceutische industrie steekt relatief weinig tijd en geld in de ontwikkeling van antibiotica omdat die de bedrijven niet zo veel opleveren. Een behandeling met antibiotica duurt meestal niet langer dan een week. Met een geneesmiddel voor een chronische ziekte is veel meer geld te verdienen omdat patiënten die vaak tientallen jaren slikken. Veel mensen gebruiken bijvoorbeeld jarenlang bloeddruk- of cholesterolverlagers.

Tegelijk neemt de behoefte aan nieuwe antibiotica toe, omdat er wereldwijd steeds meer sprake is van antibioticaresistentie. Ook in Nederland, waar antibioticaresistentie nog een relatief klein probleem is, duiken steeds meer bacteriën op die voor nagenoeg alle antibiotica ongevoelig zijn.

Zo'n bacterie veroorzaakte bijvoorbeeld de uitbraak die het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam in 2010 en 2011 teisterde. In het Maasstad ging het om een Klebsiella pneumoniae die door de aanmaak van het enzym OXA-48 voor vrijwel alle antibiotica resistent was.

MRSA

Het opzetten van een netwerk van ziekenhuizen die goed zijn in het opzetten en uitvoeren van trials, zoals dat nu gebeurt door het UMC Utrecht, moet de tijd tussen de ontwikkeling van een antibioticum in het lab en de beschikbaarheid ervan voor patiënten flink bekorten. En het moet ook voorkomen dat nieuwe middelen niet worden toegelaten op de markt omdat de klinische trials waarin ze getest zijn niet voldoen aan de kwaliteitseisen die de geneesmiddelenautoriteiten stellen.

Op korte termijn zal een antibioticum van de farmaceut GSK getest worden dat mogelijk werkzaam is tegen MRSA, de klassieke ziekenhuisbacterie.

Als er nieuwe antibiotica op de markt komen, zal er meteen een wereldwijde oproep komen om die middelen achter de hand te houden en alleen te gebruiken als het echt niet anders kan.

Stimuleren

De Europese Commissie heeft in 2011 een actieplan gepresenteerd waarin samenwerking met de industrie - naast onder meer het terugdringen van het antibioticagebruik bij mens en dier - een van de actiepunten was. Door subsidies en door het eenvoudiger te maken om antibiotica op de markt te brengen, wil de Europese Commissie de ontwikkeling van nieuwe antibiotica stimuleren.

In het najaar van 2010 waren op een conferentie in het Zweedse Uppsala vertegenwoordigers van de farmaceutische industrie, de wetenschap en overheden bijeen om te praten over de toenemende antibioticaresistentie. Die conferentie had allerlei aanbevelingen gedaan die terechtgekomen zijn in het plan van de Europese Commissie.