Jongste Schindler's List overleden

De jongste van de 1100 Joden die in de Tweede Wereldoorlog werden gered door de industrieel Oskar Schindler is overleden. Leon Leyson was 13 toen hij, staand op een doos, de machines in Schindlers fabriek in Krakau bediende.

Leyson werd op 15 september 1929 geboren in een Pools dorp niet ver van de Russische grens. Later verhuisde hij samen met zijn familie naar Krakau, waar hij in de oorlog in een getto terechtkwam. Hij werd gered doordat Schindler over zijn Joodse werknemers zei dat ze onmisbaar waren voor de Duitse oorlogsindustrie.

Na de oorlog zei Leyson in de Los Angeles Times dat hij zich tientallen incidenten uit de oorlog herinnerde die hem het leven hadden kunnen kosten. "Als ik dan een stap naar rechts of naar links had gedaan, was ik er niet meer geweest."

Fatsoenlijk mens

"Kleine Leyson", zoals Schindler hem noemde, werkte net als de volwassenen twaalf uur per dag in de fabriek van Schindler. Hij kreeg twee keer zoveel eten van Schindler toen die had gezien hoe zwak de jongen was geworden. Toen Leysons zicht ook slechter werd, ontlastte Schindler hem.

"Hij zette alles op het spel", herinnerde Leyson zich in 2010 over Schindler. "Ons behandelen als mensen was al illegaal. Hij deed het omdat hij een fatsoenlijk mens was."

Dat was ik

Toen Steven Spielbergs film over Schindler in 1993 uitkwam, was Leyson behoorlijk van zijn stuk. Vooral bij scènes waarin jongens wegrenden voor de nazi's: "Het was alsof ik uit mijn lichaam was getreden", zei hij tegen de Los Angeles Times. "Die kinderen die weg probeerden te komen. Dat was ik, met mijn vrienden." Leysons enige kritiek op de film was dat Schindlers negatieve karaktereigenschappen te veel aandacht kregen.

Leyson immigreerde in 1949 naar de Verenigde Staten. Hij studeerde in Los Angeles industriële kunst en later haalde hij een master om docent te worden. Vanaf 1993, na het uitkomen van Schindler's List, reisde hij door de VS en Canada om lezingen te geven over zijn ervaringen. Hij overleed zaterdag in Californië, na een strijd van vier jaar tegen kanker. Leyson was 83 jaar.