'Je voelde aan alles de nieuwe tijd'
Vijftig jaar geleden begon in Rome het Tweede Vaticaans Concilie. Een kerkvergadering met als doel de kerk te moderniseren. Het Concilie veranderde de kerk, er brak een nieuwe tijd aan.
De vernieuwing werd door sommigen toegejuicht, maar leidde ook tot discussie. De NOS vroeg een aantal priesters naar de betekenis van het Concilie; voor henzelf en voor de katholieke kerk in Nederland.
Vanzelfsprekend
"Een onmogelijke vraag eigenlijk", antwoordt Anton ten Klooster, priester in de regio Zutphen. "Niet omdat ik er geen antwoord op heb, maar omdat het antwoord overal om me heen te vinden is. (...) Het Concilie was er altijd al en ik leef in de Kerk die er door gevormd is."
Daar sluiten meer priesters die zijn gewijd ná het Concilie, zich bij aan. Peter Ambting, pastoor in Doetinchem: "De erfenis van het Tweede Vaticaans Concilie is voor mij persoonlijk, als kind van deze tijd, heel vertrouwd."
Positief
Verschillende priesters zijn het erover eens dat het Concilie de katholieke kerk veel goeds heeft gebracht. Bijvoorbeeld in de liturgie. Vieringen hadden altijd een vaste volgorde en het Latijn was verplicht. Maar na het Tweede Vaticaans Concilie ontstond er ruimte voor andere talen en andere manieren om een viering in te vullen.
Ambting: "Naast de liturgische vernieuwingen, die ik als positief zie, heeft het Concilie vooral rond gewetens- en godsdienstvrijheid een stap vooruit gezet. Ik waardeer de open houding naar andere religies en in het bijzonder de nieuwe positieve kijk op het Jodendom. Het Concilie wilde de kerk bij de tijd brengen. Mijns inziens is dat gelukt."
Een boeiende tijd
Meerdere priesters beschrijven hun herinneringen aan de tijd dat het Concilie plaatsvond. Leo Nederstigt, pastoor in Amsterdam-Oost, zat op het kleinseminarie Hageveld toen het Concilie begon. "Er werd veel aandacht aan de opening besteed. Er werd zelfs een televisie aangeschaft, zodat we de viering konden volgen."
Pater Theo te Wierik, nu als priester werkzaam in Moergestel, was 11 jaar bij de start van het Concilie. "En op 2 september 1963 vertrok ik, met twee koffertjes, als 12-jarige jongen naar Tilburg om mijn opleiding te gaan beginnen. Ik vond het, als jonge religieus, een boeiende tijd. Je voelde aan alles dat er echt een nieuwe tijd, een nieuwe kerk, ging ontstaan."
Te Wierik vertelt ook dat er veel werd geëxperimenteerd in de kerk. "Ik heb meegezongen in 'beatmissen' en meegewerkt aan diverse thematische vieringen. Jongerenkoren ontstonden in die tijd met nieuwe (veelal) Engelse liederen. Ik vond het prachtig en ik genoot ervan vanuit een gevoel van: we gaan een nieuwe kerk opbouwen."
Polarisatie
Maar er waren tijdens en na het Concilie ook kritische geluiden te horen. Niet iedereen was blij met de vernieuwingen die werden doorgevoerd. Tom Buitendijk, pastor in Amstelveen: "Er ontstond binnen de kerk van Nederland een polarisatie die veel pijn heeft veroorzaakt bij veel gelovigen. Veel mensen hielden het met de kerk voor gezien."
Ook Winfried Kuipers, pastoor in Landsingerland, vertelt over de schaduwzijde van het Concilie: "In die jaren ontstond er in katholiek Nederland een zeer onheilzame polarisatie: progressieve en conservatieve katholieken die de kerk van hoog tot laag verscheurden en elkaar verketterden."
Kuipers legt uit dat er bijvoorbeeld discussies ontstonden over de bevoegdheden van leken, over de liturgische vormgeving en over moraal. Dat "deed de gelovigen de kern van ons geloof vergeten en daardoor verloor de kerk haar aantrekkingskracht".
Blijvende opdracht
Een aantal priesters geeft aan dat de invoering van het Tweede Vaticaans Concilie nog niet voltooid is. Martin Los bijvoorbeeld, die 25 jaar geleden het domineesambt verruilde voor dat van priester en die werkzaam is in Vleuten en De Meern, schrijft "dat Vaticanum II nog geen vlees en bloed geworden is in alle geledingen van de kerk".
Los vindt dat het Concilie nog steeds vraagt om vertaling naar de praktijk van alledag. "Wij zouden in deze tijd zeggen: een update van de kerk. Als update is zij niet voorbij, maar een blijvende opdracht aan leiding en gelovigen."