'Kubrick zou gevleid zijn geweest'

Door redacteur Lambert Teuwissen

Ontwerpschetsen van de War Room uit 'Dr. Strangelove'. Het papieren servetje met het cruciale wachtwoord Fidelio uit 'Eyes Wide Shut'. Kubricks eigen editie van Stephen Kings 'The Shining', vol aantekeningen. Allemaal schatten uit het persoonlijke archief van regisseur Stanley Kubrick die de komende tijd in het Amsterdamse filmmuseum Eye te zien zijn.

"Ik zat aan de keukentafel in zijn huis toen ik me iets realiseerde", zegt Hans-Peter Reichmann, de Duitse curator die de reizende tentoonstelling in 2004 samenstelde. "Dit was de schrijftafel die Jack Nicholson gebruikte in 'The Shining', en ik zat onder een kroonluchter uit 'Barry Lyndon', op de stoel waar Steven Spielberg had gezeten. Toen wist ik dat hier ongekende filmschatten te vinden waren."

Kubricks weduwe Christiane, die de tentoonstelling vandaag opende, legt uit dat haar man een hamsteraar was. "We hebben veel kamers in ons landhuis, maar het was altijd een bende. Op de laatste dag van een film liet hij alles uit zijn kantoor op de set inpakken en naar ons huis brengen. 'Ik ruim het wel op, zei hij dan altijd, maar dat kwam er nooit van. Hij was er te ongeduldig voor."

Duizend dozen

Zo kwam de pop van het het beroemde sterrenkind uit '2001: A Space Odyssee' in jute gewikkeld in het archief terecht, evenals aantekeningen over hoe de australopithecus bewoog, om de beginscène realistisch te maken. Een archivaris was een jaar lang bezig, opende zo'n duizend dozen (soms keurig getiteld, anders gewoon genaamd 'things') om het kaf van het koren te scheiden.

Christiane zegt blij te zijn geweest met de hulp. Zelf lukte het haar niet om na de dood van haar man in 1999 hun Engelse landhuis op te ruimen. "Telkens als ik een doos opende, barstte ik weer in tranen uit. Papier wordt al zo snel geel en dan werd ik er weer aan herinnerd hoe dood hij was."

"Ik had alleen geleerd over de bende heen te klimmen en het van de ene kamer naar de andere te schuiven. Ik was erg blij dat een professionele archivaris me kon laten zien hoe het moest, hoe de belangrijke zaken van het afval te scheiden. Door die bril lukte het me om ernaar te kijken."

Taartgevecht

Op de tentoonstelling is goed te zien hoe obsessief Kubrick het filmmaken benaderde. Voor '2001' maakte hij dia na dia van planeten. Voor Napoleon, zijn nooit gerealiseerde meesterwerk, staan er kaartenbakken vol aantekeningen.

Zelfs tijdens het draaien bleef Kubrick dingen aanpassen. "Hij nam altijd een typemachine mee naar de set", zegt Jan Harlan, Kubricks uitvoerend producent. "Zo kon hij ter plekke nog dingen aanpassen."

In Eye zijn bijvoorbeeld foto's te zien van het taartgevecht uit 'Dr. Strangelove'. Daar werden vijf draaidagen en 3000 slagroomtaarten voor gebruikt, maar Kubrick schrapte de scène uiteindelijk omdat deze te potsierlijk was.

Zou de regisseur, die gebrand was op zijn privacy, de tentoonstelling over zijn denkprocessen op prijs hebben gesteld? "We kunnen het nooit zeker weten", geeft Christiane toe. "Maar hij zou wel gevleid zijn geweest. Ik probeer me te houden aan zijn smaken en rekening te houden met zijn gevoeligheden. Alsof hij nog altijd meekijkt over mijn schouder."

De tentoonstelling loopt tot 9 september. Eye toont ook alle films de Kubrick regisseerde.