Lekenrechter vervangen, maar wat is dat eigenlijk?

Er was vanochtend ophef over één van de lekenrechters in de rechtszaak tegen Anders Breivik. Hij zei vorig jaar op Facebook dat Breivik de doodstraf verdient en daarom moet hij weg. Maar wat is een lekenrechter eigenlijk?

In Nederland kennen we alleen 'professionele' rechters, maar in veel landen zijn ook 'gewone burgers' betrokken bij de rechtspraak. Dat kan via een jurysysteem, waarbij een groep burgers beslist of iemand schuldig is. Dat gebeurt niet alleen in de VS, maar ook in veel Europese landen. Daarnaast heb je lekenrechters. Een leek is iemand die niet deskundig is op een bepaald gebied. Het zijn burgers die als 'gewone' rechters meebeslissen over een uitspraak, zoals nu in het Breivik-proces.

Voor- en nadelen

In Nederland vinden veel mensen het raar om gewone burgers bij de rechtspraak te betrekken, maar in andere landen is het motto juist dat je niet kunt rechtspreken zonder je eigen burgers erbij te betrekken. En voorstanders zeggen ook dat het professionele rechters scherp kan houden.

Maar het heeft ook nadelen: lekenrechters kosten extra tijd en brengen risico's met zich mee. Als bijvoorbeeld voor de uitspraak al blijkt dat een lekenrechter vindt dat iemand schuldig is - zoals nu bij Breivik - moet hij worden vervangen. Daarvoor zijn bij zaken reserve-lekenrechters beschikbaar, maar desondanks zorgt het voor extra vertraging en gedoe en daar zijn professionele rechters niet blij mee.

Vraag is natuurlijk wat de uiteindelijke invloed van de lekenrechter is. Die is beperkt, blijkt uit onderzoek. Leken volgen uiteindelijk vaak toch de professionele rechters in hun oordeel. Ze stellen ook niet veel vragen en zijn erg voorzichtig.

Door: Elger