Hoorzitting VS over 'broccoli-vraag'
Door correspondent Eelco Bosch van Rosenthal
Precies twee jaar geleden loodsten de Democraten hun 'Affordable Care Act' (ACA) langs de Republikeinen in het Congres. Tegenstanders noemden het al snel Obamacare, naar de president die zijn vuistdikke wet in hun ogen door de strot van de Amerikaanse burger wilde duwen. 26 staten - vrijwel zonder uitzondering met Republikeinen aan de macht - stapten naar het Hooggerechtshof in Washington. Deze week zijn de hoorzittingen in de zaak 'Florida vs United States'.
De zorgwet is omvangrijk en ingewikkeld, en wordt her en der nog aangepast. De meeste bepalingen moeten nog ingaan, waardoor de precieze gevolgen moeilijk te overzien zijn. Maar niets doen was voor Obama geen optie. Amerika vergrijst. Ouderen hebben meer zorg nodig. Veel jonge mensen willen geen verzekering: ze zijn gezond en weigeren de premie te betalen. Is er wel iets loos, dan gaan ze naar de emergency room. Daar moet iedereen gratis geholpen worden. Steeds meer zorg, steeds minder betalers: de premies - en de zorgkosten - lopen daardoor volledig uit de klauwen. Amerika kan het simpelweg niet meer aan. En dan is er nog het morele vraagstuk: laat een land dat zichzelf als baken van westerse beschaving ziet 45 miljoen mensen onverzekerd?
Heikelste punt
Drie dagen achtereen zittingen, twee uur per dag. Gisteren stond de vraag centraal of het hof überhaupt bevoegd is. Uit de interrupties van de negen rechters (of eigenlijk acht; de ongrijpbare Clarence Thomas houdt al zes jaar structureel zijn mond) leidden deskundigen af dat die vraag nu van tafel kan: het hof vindt overduidelijk dat het over de wet mag oordelen.
Vandaag staat het heikelste punt in de wet centraal: het "individual mandate", oftewel: mag de overheid iemand verplichten om een zorgverzekering te nemen? Het is hier de 'broccoli-vraag' gaan heten: als de overheid een verzekering kan opleggen, waarom zou die je dan niet verplichten om broccoli te eten, of een bepaald merk auto te kopen?
Zwevende rechter
Het Hooggerechtshof is meestal sterk verdeeld, met vier progressieve rechters (twee van hen werden door Obama benoemd), vier conservatieve, en een 'zwevende' rechter - Anthony Kennedy - wiens stem dus vaak beslissend is. Een wet die door een president is geïnitieerd wordt zelden of nooit teruggedraaid, en een peiling onder voormalige griffiers (die de rechters jarenlang observeerden en dus goed kennen) zou Obama enig vertrouwen moeten geven. Een meerderheid rekende erop dat de rechters in elk geval het mandaat (de verplichte polis) overeind zouden houden. Kenners menen daarvoor ook in eerdere uitspraken aanwijzingen te vinden.
Met de politieke betekenis van een eventuele afwijzing van de wet kan je beide kanten uit. Ja, het is een klap voor Obama als het Hooggerechtshof hem terugfluit. Kort na zijn aantreden besloot hij om alles op een nieuwe zorgwet te zetten, een langgekoesterde Democratische droom. Veel van zijn eigen adviseurs vonden dat nobel, maar naïef: de werkloosheid kwam boven de 9 procent uit, en Amerikanen wilden dat hun president zijn energie in herstel van de werkgelegenheid zou steken. Obama zette door en kreeg wat hij wilde, maar rood licht van het hof zou hem ver terugwerpen.
Verkiezingsbelofte
Maar je kunt ook anders redeneren: door de wet van tafel te halen kunnen de conservatieve rechters straks 'hun' Mitt Romney dwarsbomen. Die noemt het ongedaan maken van 'Obamacare' een van de beste redenen om hem te kiezen: op zijn eerste dag als president belooft hij er een streep door te zetten. Als het hof dat al voor hem doet, heeft de twijfelende kiezer een reden minder om per se op Romney te stemmen.
Bovendien: als de rechters Obama in het ongelijk stellen, weerhoudt niets hem ervan het hof hard aan te vallen. Hij kan de conservatieve rechters op een hoop gooien met de Republikeinse dwarsliggers in het (immens impopulaire) Congres. De rechters zullen zeggen dat hun besluit niet politiek is,maar Obama kan het wel politiek maken. Obama als eenzame strijder tegen een wijdvertakte Republikeinse machtsmachine in Washington.
Maar zover ziet Obama het liever niet komen, en terecht. Weliswaar zegt nog geen twintig procent van de Amerikanen dat gezondheidszorg een belangrijke factor wordt in hun stemgedrag, maar Obama heeft wel zijn politieke kapitaal op het spel gezet. Over de wet als geheel zijn Amerikanen al twee jaar verdeeld, ongeveer fifty-fifty. Toch zullen ook kiezers die hem goedgezind zijn waarschijnlijk conclusies trekken over zijn beoordelingsvermogen, mocht het hof hem op de vingers tikken: was dit het nou allemaal waard?