Vati-leaks overschaduwt consistorie

Door correspondent Andrea Vreede, in Rome

Vandaag is het een feestelijke dag in het Vaticaan. Voor de vierde keer sinds zijn verkiezing in 2005 houdt paus Benedictus XVI een consistorie. Dat is een speciale vergadering waarbij de paus nieuwe kardinalen benoemt. Of liever, creëert, zoals deze plechtige handeling officieel heet. Dit keer zijn het er 22.

Maar het feest wordt overschaduwd door een rel binnen het Vaticaan. Afgelopen week verschenen vertrouwelijke stukken uit de hoogste regionen van de Kerk in de pers. Het kijkje achter de anders zo gesloten deuren van het Vaticaan wordt al Vati-leaks genoemd in de pers.

Opvolging Benedictus XVI

Op de paus na is kardinaal de hoogste rang die een man binnen de Rooms-Katholieke Kerk kan bereiken. Zoals de paus de kerkvorst is, zo zijn de kardinalen de prinsen van de Kerk. Zij zijn het die na het overlijden van een paus uit hun midden de nieuwe paus kiezen. Dan wel alleen die kardinalen die nog geen tachtig zijn. Boven die leeftijd blijft iemand wel kardinaal, maar mag hij niet meer meestemmen.

Een behoorlijk aantal kardinalen woont in Rome en maakt deel uit van de Curie, het bestuursapparaat van de Kerk. Anderen zitten zogezegd "in het veld", verspreid over de hele wereld. Zoals de aartsbisschop van Utrecht, Wim Eijk, die vandaag ook de kardinaalshoed uit handen van de paus krijgt. In zijn geval een formele benoeming, want het is gebruikelijk dat de belangrijkste bisschop van een land kardinaal wordt. Meestal gebeurt dat wanneer zijn voorganger (in dit geval kardinaal Simonis) tachtig jaar wordt en dus zijn stemrecht verliest.

Met de nieuwe creaties van vandaag zullen er in totaal 125 kardinalen met stemrecht zijn. Kardinaal Eijk mag dus ook gaan meebeslissen wie de volgende paus zal worden. Dat onderwerp houdt de gemoederen binnen en buiten Italië bezig. Benedictus XVI wordt in april 85 jaar. En hoewel hij ook goede dagen heeft, is regelmatig aan de paus te merken dat zijn gezondheid niet meer optimaal is.

Zelf heeft de paus in een interview te kennen gegeven dat hij eraan denkt om af te treden wanneer hij zijn taak fysiek of mentaal niet meer aan kan. Dat zou bijzonder zijn, want bijna alle pausen zijn in het harnas gestorven. Zijn voorganger Johannes Paulus II zag het als een persoonlijke opdracht ondanks zijn ziekte paus te blijven.

Vati-leaks

Er zal dus veel te bepraten zijn voor de kardinalen die nu in Rome zijn voor het consistorie. Vooral omdat er binnen de Curie een ware machtsstrijd lijkt losgebarsten. Meestal worden dergelijke vetes intern uitgevochten, maar nu liggen de documenten op straat.

In de afgelopen weken lekten brieven uit die aangeven dat het binnen de kerkelijke bureaucratie een puinhoop is. Zo bleek een monseigneur die met enig succes probeerde de Vaticaanse financiën te saneren het slachtoffer te zijn geworden van een lastercampagne. Toen hij zich bij de paus beklaagde over alle tegenwerking die ondervond, werd hij prompt weggepromoveerd naar Washington.

Ook zorgde een uitgelekte vertrouwelijke brief voor veel ophef, waarin een kardinaal voorspelt dat Benedictus XVI vóór december van dit jaar zal overlijden. Aan ziekte of ten gevolg van een aanslag is niet duidelijk. Hoewel de woordvoerder van het Vaticaan de beweringen van de kardinaal afdeed als totale onzin, kwamen de speculaties over de opvolging van Benedictus meteen weer op gang.

Bestuurlijke wantoestanden

Volgens Vaticaan-watchers ligt de oorzaak van de lekken bij de onvrede van veel Curie-kardinalen over het functioneren van de eerste minister van het Vaticaan, kardinaal Tarcisio Bertone. Deze eigenzinnige rechterhand van de paus zou veel fouten maken en veel eigen getrouwen op machtsposities laten benoemen. Een groep binnen het College van Kardinalen stuurt nu aan op zijn vertrek, is de theorie. Of de paus daar gehoor aan zal geven, is niet duidelijk, maar Benedictus is zichtbaar ontstemd over de bestuurlijke wantoestanden.

Vandaag zal daarvan weinig te merken zijn. Een consistorie is een plechtig moment en een feest. Vooral voor kardinaal Eijk, die nu eindelijk bij dit illustere gezelschap mag aanschuiven.