Wannseeconferentie nagespeeld

Door Beau Heimensen, in Berlijn

"Betreffende het Jodenprobleem, heeft de Führer besloten schoon schip te maken", begint historicus Felix Jentsch als nazileider Heydrich de nagespeelde versie van de Wannseeconferentie. "We zijn hier niet om medelijden met het Joodse volk te hebben, maar met het Duitse volk", gaat hij verder.

Tijdens de Wannseeconferentie op 20 januari 1942 werd het lot van miljoenen Joden bepaald. Deze week, zeventig jaar later, wordt de bijeenkomst op dezelfde historische locatie nagespeeld, door vijftien historici die in de huid van de deelnemers kruipen.

Innerlijke afstand

Het stuk begint net als de conferentie om 12 uur 's middags, in dezelfde idyllische villa aan de Wannsee bij Berlijn en in dezelfde ruimte. Vroeger was het de eetzaal van de Sicherheitspolizei. De zaal is klein, de stoelen staan dicht op elkaar en in het midden zitten de acteurs amper een halve meter van het publiek vandaan.

De uitspraken van Heydrich leiden tot schrikreacties in de ogen van het publiek, maar op de gezichten van de spelers blijkt geen enkele emotie.

"De regisseur heeft duidelijk geadviseerd om ons niet in de rol in te leven, maar een innerlijke afstand te bewaren", aldus Jentsch. Dat is ook de reden waarom de mannen geen uniform dragen. Het zijn geen acteurs, maar jonge biografen die twee maanden de conferentie hebben bestudeerd.

Wie is Joods?

Op de conferentie wordt niet besproken óf de Joden moeten worden gedeporteerd, maar hoe dat het beste kan gebeuren. Het massamoorden was al begonnen. Het beste voorbeeld was Estland, waar het Jodenaantal al teruggebracht was naar nul.

Sören Marotz, die de rol van Adolf Eichmann speelt, wijst het publiek op een tabel waar precies op staat hoeveel Joden er in de bezette gebieden wonen. Elf miljoen in totaal.

De enige discussie tijdens de conferentie is niet de vraag of de vergassing van een heel volk wel kan, maar wie er precies onder de term 'Jood' valt. Is ook een 'Mischling' een Jood, iemand die geboren is uit een gemengd Joods-niet-Joods huwelijk.

Zo goed mogelijk

Na negentig kille minuten verlaten de deelnemers de zaal. Was de massamoord nog te verhinderen geweest, is de vraag waar het publiek mee blijft zitten.

"De nazi's waren al negen jaar aan de macht. De lijnen waren al uitgezet", geeft regisseur Christian Tietz het antwoord. "Ze wilden het alleen zo goed mogelijk doen."