EK 1980: snelle exit Oranje
In 1980 doet Nederland voor de tweede keer mee aan een EK. Oranje sneuvelt in Italië al in de groepsfase. West-Duitsland wint het toernooi.
door redacteur Bert Schabbink
Sport en politiek zijn in 1980 nauwer met elkaar verweven dan ooit. Het Argentijnse WK van 1978 onder het regime van generaal Jorge Videla ligt nog vers in het geheugen als veel Westerse landen besluiten de Olympische Spelen van 1980 - in Moskou - te boycotten. Reden: de Russische inval in Afghanistan.
Het EK voetbal gaat wel gewoon door. Voor het eerst is sprake van een serieus toernooi met acht deelnemende landen, verdeeld over twee poules. Gastland is Italië en dat land is weer in rep en roer door een omvangrijk omkoopschandaal in de voetballerij.
Absolute heersers in die jaren zijn de Engelse topclubs. In 1977 en 1978 wint Liverpool de Europacup 1, gevolgd door Nottingham Forest in 1979 en 1980.
EK moet groter
In 1977 besluit de UEFA dat het EK voor landenteams groter moet worden. Het toernooi van 1976 leverde forse financiële verliezen op en men berekent dat een toename van het aantal wedstrijden de risico's op een nieuw financieel debacle verkleint.
De uitbreiding van het het evenement heeft ook tot gevolg dat de toewijzing van de organisatie ervan niet meer een half jaar van tevoren kan. Het land dat de organisatie van 1980 krijgt toegewezen is ook automatisch geplaatst. Uiteindelijk is Italië de gelukkige.
Dat er vlak daarna een enorm omkoopschandaal aan het licht komt, zal de pret later wel degelijk drukken. AC Milan wordt een klasse teruggezet en diverse topspelers (onder wie Paolo Rossi) krijgen een schorsing. Het publiek verliest het vertrouwen in de Italiaanse voetballerij en dat heeft weer tot gevolg dat de tribunes tijdens het EK angstig leeg blijven.
Nieuw tijdperk Oranje
De hoogconjuntuur van het Nederlandse voetbal is intussen voorbij. Weliswaar wint PSV in 1978 nog de UEFA Cup, maar de tijd dat Nederlandse clubs domineren is achter de rug. Ook Oranje begint na de episode Cruijff-Neeskens-Van Hanegem aan een nieuw tijdperk. De tweevoudig WK-finalist moet in groep 4 afrekenen met Polen, DDR, Zwitserland en IJsland.
Oranje, Polen en de DDR maken de dienst uit. Oranje verliest in Polen met 2-0, door onder meer een treffer van de aanstormende vedette Zbigniew Boniek.
De beslissing moet vallen op 21 november 1979 als Oranje in Leipzig speelt tegen de DDR. De Oostduitsers lijken zich na het WK van 1974 voor de tweede keer te plaatsen voor een groot toernooi want na ruim een half uur is het al 2-0. Vijf minuten voor rust krijgen Weise en Tsjeu La Ling ruzie met elkaar, waarna beiden van het veld moeten met rood. Nederland heeft de zaken het eerst op orde en maakt vlak voor de pauze via Frans Thijssen 1-2. En niet lang na de rust is Kees Kist goed voor de gelijkmaker. De DDR is totaal van slag en René van de Kerkhof zorgt er met de winnende treffer voor dat niet Oost-Duitsland maar Nederland zich plaatst voor het EK.
Mini-WK
Ook in de zes andere kwalificatiegroepen zijn het veelal de favorieten die aan kop eindigen. Met Engeland, België, Spanje, Nederland, titelverdediger Tsjechoslowakije, Griekenland, West-Duitsland en gastland Italië heeft het EK een deelnemersveld om de vingers bij af te likken. Er wordt dan ook wel gesproken van een 'mini-WK'.
Oranje is ingedeeld bij de Tsjechen, de Grieken en West-Duitsland. De Duitsers hebben het elftal totaal vernieuwd. Van het elftal van 1974 (WK-goud) en 1976 (EK-zilver) is nagenoeg niemand meer over. Coach Jupp Derwall blijkt zelfs over het jongste team van de acht deelnemers te beschikken. Tsjechoslowakije heeft niet al teveel veranderd aan het elftal dat vier jaar eerder nog Europees kampioen werd.
Van Griekenland wordt niets verwacht. De Grieken kwalificeerden zich moeizaam in een zwakke poule. Nederland opent tegen Griekenland en maakt geen moment indruk. Een - volgens de Grieken - dubieuze toegekende penalty wordt benut door Kees Kist en daar blijft het bij.
Tegenstander nummer twee, West-Duitsland, maakt op pijnlijke wijze duidelijk hoe Oranje ervoor staat. De jonge Duitse ploeg is veel te sterk voor Oranje en door drie treffers van Klaus Allofs staat het na ruim een uur 3-0. Als de Duitsers gas terugnemen kan Nederland nog terugkomen tot 3-2, maar het klasseverschil was zelfs in de ogen van de Oranje-supporters pijnlijk.
Armetierig
Een overwinning tegen de Tsjechoslowaken kan het toernooi nog verlengen, maar ook in het derde duel maakt Nederland geen indruk. De Tsjechen hebben aan een punt voldoende om voor de derde plaats te gaan spelen. Als Nehoda de titelverdediger op voorsprong zet is de keiharde wedstrijd gelopen. Kist zorgt weliswaar voor de gelijkmaker, maar het Oranje-spel is te armetierig om aanspraak te mogen maken op méér. En dan wordt ook nog eens een treffer van verdediger Michel van de Korput afgekeurd. Duitsland plaatst zich met twee overwinningen en één gelijkspel voor de finale, Tsjechoslowakije gaat als nummer twee op voor brons.
In de andere poule zorgt België voor een daverende verrassing en Engeland voor schaamte. De Engelse supporters misdragen zich zó ernstig dat het duel tegen België gestaakt moet worden. De ontmoeting eindigt trouwens in 1-1.
De Belgen spelen vervolgens tegen Spanje en worden een handje geholpen door de Spaanse keeper Arconada. Hij maakt een enorme blunder zodat België verrassend met 2-1 wint. En zo hebben de Belgen ineens aan een gelijkspel tegen gastland Italië voldoende om de finale te halen. De Belgen spelen uiterst verdedigend, om over Italië maar te zwijgen. In de zoveelste oersaaie wedstrijd blijft het 0-0. België speelt de finale tegen West-Duitsland en Italië-Tsjechoslowakije is de strijd om plaats drie.
Das Ungeheuer
Niet beweeglijk genoeg, alleen maar kopkracht en gespeend van alle kwaliteiten die het moderne voetbal nodig heeft. Dat was zo'n beetje de typering van Horst Hrubesch. Maar ja, door de afwezigheid van Klaus Fischer kon Jupp Derwall niet anders dan Hrubesch oproepen.
En 'Das Ungeheuer' blijkt prima te passen tussen de lichtvoetige Allofs en Karl-Heinz Rummenigge. In de finale scoort hij z'n eerste interlandtreffer voor het Duitse elftal en zijn tweede is goed voor het kampioenschap. Duitsland wint met 2-1 en herovert de EK-titel.
Het eerste 'grote' EK zit erop, maar een succes was het niet. Toeschouwers bleven massaal weg en 'leuk' gevoetbald werd er amper. Bijna alle landen gingen uit van een defensief concept. En dan waren er nog de misdragingen van de Engelse fans. Het vernieuwde, jonge Duitse elftal was de uitzondering. Maar ook de Duitsers konden niet voorkomen dat het EK van 1980 bloedsaai was.