Onderhoud bij COA onnodig duur

Door redacteuren Bas de Vries en Hugo van der Parre

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) betaalt al jarenlang veel te veel voor onderhoud van de gebouwen op de asielzoekerscentra. Dat komt doordat het onderhoud centraal is aanbesteed en in handen is van slechts drie aannemers. Tot voor kort was er zelfs maar één aannemer.

Tegenover de NOS spreken klokkenluiders van ware geldverspilling. Ze hebben hun bevindingen begin dit jaar besproken met ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Omdat zij niet het gevoel hebben dat er iets mee gedaan is, treden ze nu naar buiten.

Uit een interne analyse, in handen van de NOS, blijkt dat offertes van de aannemer gemiddeld 65 procent hoger uitvallen dan de berekeningen van het COA zelf. Via andere bronnen beschikt de NOS over tal van documenten die hun verhaal ondersteunen.

Huismeesters

Vroeger werd het onderhoud op de azc's gedaan door huismeesters. Als er een deur of raam kapot was, een wastafel was vernield of een keukenblok gesloopt, dan verving hij dat zelf of liet een plaatselijke aannemer komen. Daarmee had de huismeester rechtstreeks zicht op wat er gebeurde en wat het kostte.

Als het COA in 2006 besluit om het onderhoud van asielzoekerscentra centraal vanuit Rijswijk te regelen, verliest de organisatie de grip op de kosten. Na een aanbestedingsprocedure krijgt aannemer De Combi het werk gegund. Sindsdien doen huismeesters hun KOS-meldingen (klachten, onderhoud, service) via een computersysteem aan Rijswijk. Vervolgens wordt De Combi ingeschakeld die naar eigen inzicht mag optreden.

Gevolg was dat het toezicht van de huismeester verdween en de kosten fors opliepen. Diverse bronnen melden dat werkzaamheden die een locatiemedewerker voor 10 tot 50 euro kon afhandelen, nu 300 tot 1500 euro kunnen kosten. Een bron meldde dat een doosje schroeven dat eerst 2,95 euro kostte, via bemiddeling door ingenieursbureau DHV en afleveren door De Combi voor 77,95 euro op de factuur verscheen. Het verschil zou zijn gemaakt door bemiddelings- en bezorgkosten (respectievelijk 40 en 35 euro).

Hoge offertes

In het reguliere onderhoud gaan miljoenen om. Per jaar zijn er ongeveer 10.000 klussen en klusjes verdeeld over de azc's, vaak het gevolg van vernieling door asielzoekers. Aan grote, speciale projecten wordt nog veel meer geld uitgegeven. Voorbeelden zijn brandwerendheid (64 miljoen euro), asbestverwijdering (12 miljoen euro begroot, tot nu toe 4 miljoen uitgegeven) of de aanleg van nieuwe vloeren (3,5 miljoen euro). De kostenstijgingen zijn ook terug te zien in de opeenvolgende jaarverslagen onder de noemer materieellasten.

Voor haar werkzaamheden moet De Combi offertes opstellen, maar die vallen steevast erg hoog uit. Uit een vertrouwelijke analyse van Combi-offertes in 2009 door ingenieursbureau Alphaplan blijkt dat De Combi gemiddeld 65 procent hoger uitkomt dan op het COA-hoofdkantoor wordt berekend.

In deze vergelijking gaat het om offertes voor onderhoud van tien azc's. De afdeling Werkvoorbereiding van het COA dacht dat dit kon voor 1.044.000 euro. Aannemer De Combi vroeg er 1.720.000 euro voor. In één geval viel de offerte van De Combi zelfs 172 procent hoger uit: het onderhoud van het azc Drachten kostte 220.000 euro in plaats van de door COA berekende 84.000 euro.

Meer aannemers

Bij de analyse wordt door het COA opgemerkt dat het verschil tussen beide variabelen "exorbitant hoog" is en wordt hij "als onacceptabel beschouwd". Verder wordt aangekondigd: "Er wordt momenteel overleg gevoerd met de aannemer en onderaannemers om deze verschillen tot een acceptabel niveau te reduceren".

Volgens onze bronnen heeft dat niet veel geholpen. Wel is het zo dat vanaf 2010 er niet meer één, maar drie contract-aannemers zijn. Behalve De Combi werken nu ook BK Bouw en Heijmans voor het COA, elk in een eigen regio. Volgens onze zegslieden is het COA alleen over Heijmans tevreden. Naar verluidt wil het COA in 2012 weer terug naar één aannemer voor het hele land. Wie dat wordt is nog niet bekend.

Alleenrecht

De klokkenluiders zeggen dat de geldverspilling komt door het gebruikte systeem: door de aanbesteding is er nauwelijks prijsconcurrentie, omdat de gegunde partij min of meer het alleenrecht heeft. Dat is ook bij het COA zelf opgevallen.

In het Managementteam Huisvesting zegt een manager tijdens een vergadering: "De aannemers zitten in een te luxe positie omdat zij het werk niet in concurrentie opgedragen krijgen. Aannemers stellen regelmatig het prijzenboek ter discussie of we ontvangen een onacceptabele aanbieding buiten het prijzenboek. We missen hier een middel om adequaat door te kunnen pakken".

Er is weliswaar een Prijzenboek, met voorschriften over tarieven, maar dat noemen insiders "een aanfluiting", omdat de helft van de onderhoudsingrepen er niet in staat. Voor het overige bepalen de aannemers zo'n beetje de kosten. Rekeningen onder de 2500 euro worden nagenoeg zonder controle aan de aannemer voldaan. Controle op geleverd werk vindt niet plaats.

Daar komt bij dat niet alle medewerkers bij de afdeling Huisvesting bouwkundig geschoold zijn, waardoor ze maar moeilijk weerwerk kunnen bieden bij offertes van de aannemers. In de notulen van het Managementteam Huisvesting staat: "Het aanbod van personeel is kwalitatief en kwantitatief onvoldoende en tegenvallend. Waar nodig zal extern personeel worden ingehuurd".

Niet zuinig

Maar, aldus de klokkenluiders, het belangrijkste is misschien wel dat binnen het COA maar weinig mensen proberen zuinig om te springen met het belastinggeld. "De regering betaalt toch wel", is de gedachte. Sterker nog, de stemming is dat het budget van dit jaar moet worden opgemaakt, "anders krijgen we volgend jaar minder".

Het COA laat weten niet te kunnen reageren op dit verhaal, omdat de hele bedrijfsvoering bij het COA in opdracht van minister Leers onderwerp van onderzoek is. Zolang dat onderzoek loopt, zal het COA niet naar buiten treden, zegt woordvoerder Jan-Willem Anholts.

Aannemer De Combi herkent zich niet in de stelling dat het COA jarenlang te veel heeft betaald voor onderhoud van de gebouwen op de asielzoekerscentra. In een schriftelijke reactie wijst De Combi erop dat de opdrachten verkregen zijn na voorafgaande volledige concurrentie. De aannemer zegt verder dat de overeenkomsten geen enkele ruimte boden om naar eigen inzicht te handelen of zelf de prijzen vast te stellen.