Vermoord, gevlucht, berecht: het lot van een dictator

Onderdruk je eigen volk niet, want dan loopt het slecht met je af. Dat is toch wel de boodschap die het beeld van de gedode Kadhafi de wereld instuurt. Ruim veertig jaar macht, rijkdom en onderdrukking moest hij bekopen met de zoete wraak van de mensen die eens zijn onderdanen waren.

President Assad van Syrië zal zich wel even achter de oren krabben, want ook hij heeft te maken met een volksopstand onder het mom van de Arabische Lente. Als hij even in de geschiedenisboeken kijkt, belooft dat ook weinig goeds. Met dictators uit het verleden liep het over het algemeen slecht af. Maar niet altijd. Hoe verging het zijn 'collega's'?

Saddam Hussein

De laatste weken van Kadhafi lijken enigszins op die van de oud-dictator van Irak Saddam Hussein: vluchten, schuilen en opgejaagd worden. En o ja, het niet overleven. Het verschil is dat Saddam Hussein niet aan zijn einde kwam door een volksopstand, maar door invloed van buitenaf. Hij had nog wel eens ruzie met de Amerikanen. Zij maakten een einde aan zijn bikkelharde regime. Een tijd waarin hij martelde, moordde en onder meer Koerden met mosterdgas bestookte.

Op vrijdag 29 december 2006 droegen de Amerikanen Hussein over aan de Iraakse overheid. Veel Irakezen hadden zich ongevraagd gemeld als vrijwillige beul om persoonlijk het doodvonnis te mogen voltrekken. Uiteindelijk kregen drie familieleden van slachtoffers die Saddam Hussein had gemaakt die 'eer' toebedeeld. Op 30 december 2006 werd hij opgehangen. Ook op 69-jarige leeftijd, net als Kadhafi.

Adolf Hitler

Waarschijnlijk de meest beruchte dictator allertijden is Adolf Hitler. Door zijn antisemitisme vonden een geschatte zes miljoen Joden de dood in concentratiekampen. Dat Hitler geen lieverdje was mag bekend zijn, maar hij werd destijds dankzij een succesvolle propagandamachine door zijn eigen volk op handen gedragen.

Het was de honger van Hitler naar meer 'Lebensraum' dat kwaad bloed zette bij de geallieerden. Nazi-Duitsland moest even een toontje lager zingen. Vanuit het westen stoomden de geallieerden op naar Berlijn en vanuit het oosten kwamen de Russen. Hitler was uitgespeeld. Hij besloot de eer aan zichzelf te houden. Op 30 april 1945 pleegde hij zelfmoord in zijn bunker door zichzelf door het hoofd te schieten. Zijn lijk werd in een kuil met benzine gelegd en verbrand.

Pol Pot

Iets minder bekend, maar minstens even berucht is de Cambodjaanse communist Pol Pot. De leider van de Rode Khmer heeft op een bloedige wijze geprobeerd van Cambodja een communistische landbouwstaat te maken. Steden moesten verdwijnen en iedereen moest boer worden. Geld, onderwijs, godsdienst en privébezit werden afgeschaft. Mensen die niet meewerkten werden omgebracht. Zo'n anderhalf a twee miljoen, dat was eenvijfde van de Cambodjaanse bevolking

Over de dood van Pol Pot in 1998 bestaat veel onduidelijkheid, maar dat het slecht voor hem afliep, staat vast. Nadat zijn macht al was verdampt, overleed hij terwijl hij op de vlucht was voor de mensen die hem wilden berechten. De officiële doodsoorzaak was een hartinfarct, maar zelfmoord wordt zeer waarschijnlijk geacht. Een ding is wel zeker: zijn lichaam werd op een vuilnishoop verbrand nog voor het kon worden onderzocht.

Nicolae Ceausescu

Ook uit de hoek van het communisme: de Roemeense dictator Ceausescu. Ooit geliefd door zijn volk, maar daarna genadeloos afgestraft door zijn onderdanen. Zijn heerschappij in de jaren zeventig werd gekenmerkt door een open beleid naar West-Europa en de Verenigde Staten. De jaren tachtig zagen er anders uit, zijn regime werd alsmaar brutaler en repressiever.

De Roemeense bevolking werd systematisch onderdrukt en was door de vele infiltranten bij de geheime dienst niet veilig. Ceausescu's onderdrukking staat vooral bekend om zijn vergevorderde afluistertechnieken. Niemand was veilig. De regering van Ceausescu werd omvergeworpen in de Roemeense Revolutie. Hij en zijn vrouw werden geëxecuteerd na een op tv uitgezonden en rommelige twee uur durende zitting.

Slobodan Milosevic

Hoewel de Servische Slobodan Milosevic niet zozeer bekendstond als een dictator, wordt hij door velen wel zo gezien. Zijn naam prijkt op vele lijstjes van meest meedogenloze leiders. Hij was de president van een land dat door etnische conflicten uit elkaar viel. Die strijd wilde hij beslechten in het voordeel van de Serviërs. Daarbij maakte hij zich schuldig aan hetgeen we etnische zuivering noemen, ofwel genocide, in Kroatië en Bosnië.

Binnen een jaar vielen tweeduizend doden en raakte een kwart van de totale bevolking dakloos. Milosevic werd beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid. In 2001 werd hij in zijn villa in Belgrado gearresteerd. Hij stond sinds 12 mei 2002 terecht voor het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. Milosevic overleed op zaterdag 11 maart 2006. Hij werd dood gevonden op zijn bed in zijn VN-cel in het Penitentiair complex Scheveningen.

Benito Mussolini

De Italianen hebben hun eigen schurk uit het verleden: Benito Mussolini. De fascistische dictator had de macht over Italië in de tijd dat Hitler een potje risk speelde met te weinig dobbelstenen. De twee begrepen elkaar goed en trokken samen op als het gaat om internationale politiek. In eigen land was Mussolini een autoritaire dictator die veel gebruik maakte van propaganda.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog sloeg hij op de vlucht voor de geallieerden en Italiaanse partizanen. Op 27 april 1945 werden hij en zijn vriendin gearresteerd. Een paar uur later werden ze allebei vermoord. De partizanen wilden hem eerst berechten, maar het koppel werd ontvoerd door partizanenleider Valerio die hier niet op wilde wachten. Hij bracht ze naar een stille plek aan het Comomeer om ze te executeren.

Hosni Mubarak

Terug naar de Arabische Lente, dicht bij Kadhafi. Heel dichtbij. Aan de Libische revolutie ging de revolutie van buurland Egypte vooraf. Hosni Mubarak was er al sinds 1981 aan de macht. Door een sterke en zeer uitgebreide geheime dienst die overal in het land actief was, werd tegenstanders de mond gesnoerd. En dat ging niet zachtzinnig.

In januari 2011 ontstonden hevige protesten en rellen tegen zijn bewind met als doel zijn regime omver te werpen. Meer dan duizend demonstranten werden gearresteerd en er vielen volgens de Verenigde Naties meer dan driehonderd doden. Het Tahrir-plein in Caïro werd een kamp voor demonstranten die daar bivakkeerden totdat ze hun zin kregen. Anders dan Kadhafi en andere collega-dictators hield Mubarak de eer aan zichzelf en trad af. Uiteindelijk moest hij wel een ultieme vernedering ondergaan: doodziek werd hij in een kooi de rechtszaal binnengereden. Allemaal op televisie te zien.

Ben Ali

Kadhafi was nummer 3 en Mubarak nummer 2. De eerste Arabische dictator die het veld moest ruimen was de Tunesische Zine El Abidine Ben Ali. Hij regeerde zijn land met een ijzeren hand, terwijl hij en zijn familie zichzelf tegoed deden aan een Hollywood-lifestyle. Alle rijkdom was in handen van de familie, maar de bevolking proefde niets van die weelde. Het economisch laten afglijden van zijn land is Ben Ali fataal geworden.

Door de hoge werkloosheid ontstond de Tunesische Jasmijn-revolutie. De werkloze Mohammed Bouazizi stak zichzelf op 17 december 2010 uit protest in brand. Het was het startschot van de Arabische Lente. Een volksopstand volgde. Ben Ali moest zijn paleizen en zelfs zijn land ontvluchten. Er lopen 44 aanklachten tegen hem, waaronder moord en samenzwering. Op 20 juni werd hij veroordeeld tot 35 jaar cel.

Geluksvogels

Een slechte afloop voor Ben Ali zou je zeggen, maar vooralsnog verblijft hij in Saudi-Arabië en dat land is niet van plan hem uit te leveren. Het heeft er de schijn van de Ben Ali zijn oude dag daar gaat slijten en zijn straf ontloopt. En ook al doet bovenstaand lijstje anders vermoeden, er zijn in de geschiedenis meer brute dictators geweest die hun laatste adem uitbliezen op de manier waarop zij dat wilden.

Zo stierven twee van 's werelds meest beruchte wereldleiders, Jozef Stalin en Mao Zedong, terwijl zij nog aan de macht waren. Mao werd zelfs gebalsemd en in een mausoleum gelegd. Stalin stierf in een villa die hij voor zichzelf had laten bouwen aan een hersenbloeding, al zijn er ook theorieën dat hij vergiftigd zou zijn. Zo zijn er nog meer. De Spaanse Franco en de Joegoslavische Tito konden met alle macht in handen rustig uitblazen op hun sterfbed.

Het kan zelfs nog beter: Noord-Korea. Kim il Sung wist zichzelf een godenstatus aan te meten en dat is iets dat het volk vandaag de dag nog steeds pikt, ook jaren na zijn dood in 1994. Dat komt waarschijnlijk omdat sindsdien zijn zoon Kim Jong Il met nóg hardere hand alles wat anders denkt onderdrukt. Een troonopvolging is aanstaande. Zijn jongste zoon Kim Jong-un neemt het stokje over.

En Assad?

Terug naar de Syrische president Assad, die nog altijd stevig in het zadel zit, maar die de grond onder zijn voeten heet voelt worden. De opstandelingen zijn geïnspireerd door het succes in Libië. Assad heeft het volste vertrouwen dat zijn bewind standhoudt, voorbeelden in de geschiedenis te over. Maar na het zien van de beelden van Kadhafi, zal hij ongetwijfeld met één oog open slapen.

Door: Emil