Uit de euro stappen, goed idee?

In het debat over de toekomst van de euro zijn het veelgehoorde vragen: "waarom nemen we niet gewoon de gulden terug?" of: "waarom gooien we de Grieken niet uit de eurozone?"

Door economieredacteur Sander Warmerdam

De economische onderzoekers van de Zwitserse bank UBS hebben een berekening gemaakt van wat dat zou kosten, het uiteenvallen van de eurozone. De conclusie van onderzoekers Deo, Donovan en Hatheway, helemaal bovenaan hun rapport, is verwoord in drie heldere zinnen: "De euro zou niet moeten bestaan (op deze manier). Met de huidige structuur en het huidige lidmaatschap werkt de euro niet. Of de structuur moet veranderen of het lidmaatschap moet veranderen."

De onderzoekers van UBS verwachten dat Europa na een langzaam en pijnlijk proces zal komen tot een vorm van integratie. Om aan te geven wat een mislukking van dat proces zou betekenen, schetsen ze twee scenario's. Ten eerste: wat het zou kosten als een zwak land (zoals Griekenland) uit de euro zou stappen? Ten tweede: wat zijn de kosten als een sterk land (Duitsland, in het voorbeeld van UBS) er de brui aan geeft? Daarnaast beoordelen de onderzoekers, voorstanders van "in ieder geval een soort fiscale unie voor Europa", wat de politieke consequenties zouden zijn van een euro in scherven.

Scenario 1: een zwak land stapt eruit

De schuldenberg wordt onbetaalbaar, bedrijven raken failliet, banken storten ineen en de internationale handel zakt in. De kosten voor een zwak land dat uit de eurozone stapt, zijn enorm, berekent UBS. Volgens de economen kost het elke inwoner van het land dat uit de muntunie stapt direct 9500 tot 11.500 euro. Daarbovenop komen nog jaarlijkse kosten van 3000 tot 4000 euro. Het Bruto Binnenlands Product (BBP) daalt met 40 tot 50 procent. Bijkomende problemen: een massale run op de banken om nog snel euro's over te maken voordat een nieuwe, veel zwakkere munt van kracht wordt. Niet meegenomen in dit rekenvoorbeeld: "de economische gevolgen van publieke onrust en het uiteenvallen van het afscheidende land, etc."

Scenario 2: een sterk land vertrekt

Ook voor een sterke economie zijn de gevolgen van een vertrek uit de muntunie verstrekkend. UBS neemt Duitsland als voorbeeld. Het zou elke Duitser in ieder geval 6000 tot 8000 euro kosten. En elk jaar nog eens 3500 tot 4500 euro per inwoner. Een verlies van 20 tot 25 procent van het BBP. Bedrijven zouden failliet gaan, banken zouden gesteund moeten worden en de internationale handel krijgt een forse tik. Bijkomend probleem: een hele sterke nieuwe munt (+ 40 procent), desastreus voor de export.

Ter vergelijking

De onderzoekers van UBS Global Economics Research berekenden ter vergelijking dat de kosten van het in één keer redden van zowel Griekenland, Ierland en Portugal de Duitse burger ongeveer 1000 euro zou kosten. In de praktijk: de helft van alle schuld van die landen kwijtschelden en alle overige overheidsschuld opkopen (ook van het IMF). Met financiële problemen van grote landen als Italië en Spanje is geen rekening gehouden. De onderzoekers wijzen erop dat verschillende snelheden en verschillende karakters de basis vormen van de huidige problemen.

Een muntunie "werkt alleen als de landen min of meer in gelijke tred dezelfde kant op gaan of flexibel genoeg zijn om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden." Aan die voorwaarden wordt niet voldaan in een twee-snelheden Europa, met Duitsland, Finland en Nederland aan de ene en Griekenland, Portugal en Italië aan de andere kant.

Overigens is het vertrek van een land uit de eurozone (EMU) makkelijker gezegd dat gedaan. Vrijwillig eruit stappen is ingewikkeld, omdat er simpelweg geen rekening mee is gehouden in de huidige wetgeving. Over een vertrek moet onderhandeld worden en dat kost veel tijd. Eruit gooien dan? Daarvoor moet, bijvoorbeeld, het Verdrag van Maastricht worden aangepast. Daar moeten alle 27 lidstaten mee instemmen.

Sociale onrust

Los van de economische kosten wijzen de onderzoekers op de politieke kosten van een uiteenvallen van de eurozone. De invloed van Europa ("soft power") in de wereld zou volgens UBS sterk teruglopen. De politieke kosten zijn niet in geld uit te drukken. "Eurolanden zouden niet meer overhouden dan een fluisterstem op het wereldtoneel."

Op basis van historische paralellen schetsen de onderzoekers nog twee mogelijke gevolgen van de fragmentatie van een muntunie. Of er komt een sterke man ("autoritaire of militaire regering") aan de macht die de sociale onrust moet onderdrukken. Of de onrust is zo groot dat die leidt tot een burgeroorlog. Geen onvermijdelijke gevolgen, benadrukken de onderzoekers, maar in ieder geval indicaties dat "het openbreken van een monetaire unie niet alleen maar gezien mag worden als een voorbijgaande kwestie in wisselkoersenbeleid."