Tien jaar na veelbesproken voetbalcongres met Cruijff: 'Voor de bühne geweest'
Het was een unieke middag. Johan Cruijff sprak. Guus Hiddink was er. Clarence Seedorf nam het woord. Met een voetbalcongres zou het Nederlandse voetbal uit de drek moeten worden getrokken. Toch beklijft, precies tien jaar later, vooral het gevoel van een gemiste kans.
"Achteraf kun je stellen dat het allemaal voor de bühne is geweest", zegt voormalig PSV-directeur Toon Gerbrands. "Het is allemaal wel heel vaag gebleven", vindt oud-trainer Foppe de Haan. "Ik betwijfel of er iets terecht van is gekomen", zegt Henk ten Cate, ex-coach van Ajax.
KNVB luidt noodklok
Terug naar toen. Kopstukken maakten zich zorgen, de KNVB luidde de noodklok. Het was op 15 december 2014 crisis in het gehele Nederlandse voetbal. De clubs zagen het gat met de Europese top steeds groter worden. Het Nederlands elftal miste, bleek later, voor het eerst in 32 jaar een EK. Hoe nu verder?
"In de 125-jarige geschiedenis van de KNVB zijn nog nooit zo veel experts bij elkaar gekomen", straalde toenmalig directeur betaald voetbal Bert van Oostveen voor de Utrechtse Galgenwaard. De bond organiseerde daar het congres 'De Toekomst van het Nederlandse Voetbal'.
Mark van Bommel, Wim Jonk, Frank de Boer, Jaap Stam: ze waren er. Net als bijna tweehonderd andere oud-spelers, trainers, directeuren en opleiders. De komst van Cruijff, de beste Nederlandse voetballer ooit, maakte de meeste indruk.
'Winnaars van Morgen'
Het algemene gevoel? Vasthouden aan de eigen voetbalcultuur, het aanvallende spel waar Nederland bekend om is geworden, maar met meer focus op een winnaarsmentaliteit. Na een vruchtbare middag vol meningen ging Jelle Goes, destijds technisch manager bij de KNVB, met zijn aantekeningen aan de slag.
Er kwamen werkgroepen, er werd nog meer expertise gevraagd in het buitenland en na zo'n anderhalf jaar lag het rapport 'Winnaars van Morgen' klaar. Een document van honderdtachtig pagina's met aanbevelingen hoe het Nederlandse voetbal de aansluiting moest zien te hervinden met de wereldtop.
De namenlijst met betrokkenen is om van te smullen, met onder anderen voormalig Arsenal-trainer Arsène Wenger, oud-AC Milan-coach Arrigo Sacchi, Duits voetbalicoon Jürgen Klinsmann en, wat dichter bij huis, Willem van Hanegem, Ruud Gullit, Ronald Koeman en Dirk Kuijt.
Niet serieus genomen
"Het is een namen-roep-rapport", concludeert Ten Cate, die zelf in een werkgroep zat, maar daar al snel uitstapte. "Ik zat met voor mij onbekenden daarin en ik kreeg niet echt het gevoel dat ik serieus werd genomen. Ik betwijfel of er iets terecht van is gekomen."
Volgens Ten Cate had de voetbalbond haar mening allang klaar. "Ze lieten mensen met aansprekende namen hun zegje doen, zodat het voor de buitenwereld net leek alsof zij hun inbreng hadden gehad in het rapport."
Goes, geestelijk vader van het rapport, ziet dat anders. "Ik vind het spijtig wanneer mensen zich niet gehoord voelden, maar er is zeker wat mee gedaan", blikt hij terug. "Mogelijk hebben we dat niet goed genoeg gecommuniceerd."
Ook de namen van Ruud Gullit, Bert van Marwijk en De Haan worden voorin het rapport genoemd bij de werkgroepen. Maar bij navraag blijkt dat geen van hen ook daadwerkelijk in een werkgroep heeft gezeten.
Voornemens komen niet uit
"Goes is wel bij mij langs geweest om te praten, maar niet in een groep", vertelt oud-bondscoach Van Marwijk. Gullit heeft zijn Milan-coach Sacchi een dag naar Zeist meegenomen en zo een rol gehad. De Haan kan zich, los van het bezoek aan het congres, geen bijdrage aan het rapport herinneren.
In 'Winnaars van Morgen' is ook te lezen dat de bond het streven heeft om een jaarlijkse bijeenkomst van de Nederlandse voetbalwereld te organiseren, om "gezamenlijk de uitvoering van de aanbevelingen te evalueren". Die bijeenkomst is er nooit geweest.
Toch zijn er op basis van de aanbevelingen in het rapport wel degelijk zaken veranderd. Volgens Lennard van Ruiven, huidig directeur Voetbalontwikkeling bij de KNVB, is "tachtig à negentig procent van het rapport concreet opgepakt".
"Het is niet zo dat dit rapport continu leidend is geweest, want al snel zijn wij op de diverse domeinen verbeteringen gaan inzetten. Dat is nu nog steeds de methode", aldus Van Ruiven. "Het rapport heeft zaken in beweging gezet."
Aanpassingen na rapport
Zo is de jeugdcompetitie aangepast, zodat teams sneller tegen leeftijdsgenoten van hun eigen niveau spelen. De jonkies voetballen op kleinere velden, krijgen daardoor vaker de bal en moeten sneller keuzes maken.
De KNVB heeft naast de nationale jeugdselecties ook de zogenaamde 'Futures' om geen talent mis te lopen. Teams voor spelers met veel potentie, maar die door hun biologische leeftijd en/of het geboortemaandeffect (nog) niet in aanmerking komen voor de eerste selectie.
De trainerscursus is aangepast, er is tegenwoordig een ontwikkelprogramma voor technisch directeuren en er is een opleiding tot video-analist. Ook is er binnen het opleiden meer aandacht gekomen voor verdedigen. Het komt volgens de KNVB allemaal voort uit de speerpunten van het rapport.
Clubs hebben de macht
"Je kunt als voetbalbond nog zo veel goede bedoelingen hebben, uiteindelijk bepalen de clubs", weet Hans van Breukelen, die in 2016 als technisch directeur van de KNVB verder ging met de implementatie van het rapport en daarbij op tegenstand stuitte.
Van Breukelen: "Ik wilde een innovatielab op het sportcomplex in Zeist realiseren. Daar had iedereen kennis en kunde kunnen weghalen. Maar als de clubs zeggen dat ze dat zelf al doen, houdt het op. Zij zijn zo autonoom als de pest en bepalen zelf wat ze wel en niet met dat rapport willen doen."
Dat wordt beaamd door Damien Hertog, die als hoofd jeugdopleidingen bij Feyenoord op het congres in Utrecht in een panel zat met Seedorf. "Het waren mooie aanbevelingen en een prima initiatief, maar wij hebben er bij Feyenoord niet veel mee gedaan."
Schieten met hagel
Gerbrands, goed voor twintig jaar bestuurservaring bij AZ en PSV, heeft het rapport op verzoek nog eens gelezen. "Wat me opviel: het is ontzettend schieten met hagel. Als je ziet wie er allemaal bij betrokken waren, is dat wel spectaculair. Maar het is wel heel breed."
Wat het implementeren niet makkelijker maakte, was het komen en gaan van personeel in die periode bij de KNVB, destijds ook wel de Zeister duiventil genoemd. In korte tijd vertrokken Goes en Van Breukelen.
Weg omhoog gevonden
Puur feitelijk gezien is het met het Nederlandse voetbal wel beter gegaan sinds die middag in Utrecht. Ajax haalde de finale van de Europa League en de halve finales van de Champions League. Feyenoord stond in de finale van de Conference League.
Op de coëfficiëntenlijst van de UEFA, op basis waarvan de Europese tickets per competitie verdeeld worden, stond Nederland na het seizoen 2014/2015 op een dertiende plaats. Inmiddels is Nederland de nummer zes. En de afgelopen drie eindtoernooien was Oranje er ook weer bij.
Of 'Winnaars van Morgen' daaraan bij heeft gedragen, valt lastig te zeggen. "Ik denk wel dat het rapport een boel ogen heeft doen openen", zegt Van Breukelen. Volgens bestuurder Gerbrands komt het succes meer dankzij de clubs dan dankzij het rapport.
"Het was een mooie bijeenkomst in Utrecht, alle kampen waren er. Zelfs Cruijff", zegt Gerbrands. "Dat was echt uniek. Maar wat er uiteindelijk uitkomt, valt dan tegen."
"Achteraf gezien is het misschien veel te groot geweest", concludeert architect Goes dan ook. "Maar het was allemaal wel met goede intenties."
