Reisgidsschrijver Frommer, vader van de budgetvakantie, overleden
De Amerikaanse reisschrijver en uitgever Arthur Frommer is op 95-jarige leeftijd overleden. Als samensteller van budgetvakantiegidsen veranderde hij de manier waarop Amerikanen en de rest van de wereld op vakantie gingen. Met zijn Europe on 5 dollar a day legde hij uit dat luxueuze hotels en sterrenrestaurants niet per se nodig waren om een fijne vakantie te hebben. Liever niet misschien zelfs.
In zijn overlijdensbericht zegt zijn dochter en opvolger Pauline dat Frommer reizen "democratiseerde". "Hij liet de gemiddelde Amerikaan zien dat iedereen ver kan reizen en de wereld beter begrijpen."
Frommer groeide tijdens de Grote Depressie op in de Amerikaanse staat Missouri in een arm gezin. Flaneren aan de Riviera of reizen in de Orient Express lag buiten zijn bereik, maar vanwege de Koude Oorlog wilde Uncle Sam wel zijn retourtje Europa betalen: omdat hij door zijn Poolse vader en Oostenrijkse moeder Russisch en Frans sprak, werd hij naar Duitsland gestuurd voor de militaire inlichtingendienst.
De ervaringen die hij in zijn vrije tijd opdeed met stedentrips legde hij voor medesoldaten vast in het boekje The GI's Guide to Traveling in Europe, dat hij in eigen beheer uitgaf. Voor 50 cent gaf bijvoorbeeld hoteltips, internationale treintijden en menuvertalingen in zeven talen. Toen de oplage van 5000 in recordtijd uitverkocht was, begreep hij dat hij een nieuwe markt had aangeboord.
"De meeste Amerikanen was geleerd dat je een buitenlandreis maar één keer in je leven maakte, zeker naar Europa. Ze kregen te horen dat het gevaarlijk was om niet in een vijfsterrenhotel te slapen of ergens anders te eten dan de beste restaurants. Ik wist dat dat onzin was."
Om gewone burgers te kunnen voorlichten reisde hij in dertig dagen tijd vijftien Europese steden af. "Ik stond om 04.00 uur op en rende door de straten op zoek naar goede, goedkope hotels en restaurants." De 5 dollar per dag die hij ervoor overhad, zou door inflatie tegenwoordig ruim 50 dollar zijn.
Het leidde bijvoorbeeld in Amsterdam tot zijn tips om te lunchen met een simpele uitsmijter ('out-smay-ter'), trams boven taxi's te verkiezen en gratis het Begijnhof te bezoeken, volgens hem de meest betoverende plek van de stad, "een oase van schoonheid die 90 procent van de toeristen mist".
Frommer redeneerde dat zijn manier niet alleen goedkoper was, maar reizigers ook een meer authentieke ervaring bood. "Wie wil de salons vol roze porselein van de Europese luxehotels ondergaan? De walsen en geplande picknicks in Biarritz?", vroeg hij zich hardop af in het voorwoord van een latere editie. "De toerist die goedkoop reist blijft het meest relaxt. Die ziet de Europese kant van Europa."
Het boekje sloeg aan en al snel verschenen er ook edities voor Amerika zelf, Mexico en legio andere bestemmingen. Wel moest door inflatie de titel geregeld worden aangepast: 5 dollar werd 15 dollar, 25, 50. Toen er in 2007 geen dagplan meer kon worden samengesteld voor minder dan 100 dollar, besloot de uitgever dat de titel zijn zeggingskracht had verloren. Een editie voor bijvoorbeeld 110 dollar kwam er dus nooit.
Van 'arrogant chauvinisme' naar 'betere wereldburgers'
Door een serie overnames dreigden de reisgidsen in 2012 zelfs helemaal te verdwijnen, omdat de nieuwe eigenaar Google er geen markt meer voor zag. Hoewel hij al hoogbejaard was besloot Frommer met zijn dochter Pauline de serie weer in eigen hand te nemen. "Nooit gedacht dat ik op deze leeftijd nog zo hard zou werken."
Toch vond hij het de moeite waard, omdat Frommer ervan overtuigd was dat verre reizen een mens beter maken. "Iedereen vindt eigen land en cultuur altijd superieur, maar reizen rekent af met dat arrogante chauvinisme."
"Door te reizen stel je jezelf bloot aan ideeën, manieren van leven, geloofsovertuigingen en filosofieën die je meest gekoesterde overtuigingen uitdagen", redeneerde hij. "Het vaagt afstanden weg en maakt je een beter wereldburger, verlangend naar vrede."
Na zestig jaar reizen en bezoeken aan meer dan honderd landen, overleed Frommer thuis, omringd door zijn geliefden, aan de complicaties van een longontsteking.