Aantal sociaal advocaten voor toeslagen-en uitkeringszaken gehalveerd

Tussen 2019 en 2023 is het aantal sociaal advocaten dat mensen hielp met juridische zaken over uitkeringen en toeslagen ruim gehalveerd. Dat blijkt uit cijfers die het Kenniscentrum van de Raad voor Rechtsbijstand en de Nederlandse Orde van Advocaten hebben gedeeld met onderzoeksjournalistiek platform Investico, Trouw en de Groene Amsterdammer.

Het aantal advocaten dat meer dan tien pro-deozaken deed, is in het rechtsgebied sociale voorzieningen gedaald van 1834 in 2019 naar 826 in 2023 (-55 procent). Bij het rechtsgebied sociale verzekeringen daalde dat aantal advocaten van 1470 naar 699 (-52,5 procent).

Ook in het huurrecht (-67 procent), arbeidsrecht (-55 procent) en familierecht (-26 procent) zijn veel minder sociaal advocaten beschikbaar. Het gaat hierbij om advocaten die minstens tien zaken per jaar doen met een vergoeding van de overheid.

Gevolgen van daling

Ruim een derde van de Nederlanders heeft op basis van het inkomen recht op een sociaal advocaat, die gedeeltelijk door de overheid wordt bekostigd. In totaal telt Nederland op dit moment ruim 4400 sociaal advocaten die tien of meer zaken per jaar doen. In 2019 waren dat nog er meer dan 5000. Een deel gaat met pensioen, maar ook jonge sociale advocaten stoppen bovengemiddeld vaak.

Door de afname van sociaal advocaten wordt het voor burgers met een kleine portemonnee moeilijker om juridische hulp te krijgen, ziet de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). De orde krijgt signalen dat rechtzoekenden in sommige regio's al in de problemen komen.

"De rechtsgebieden waar de daling van het aantal advocaten het sterkst is, zoals sociaal en huurrecht, raken direct aan de levensbehoeften en de grondrechten van mensen", zegt Sanne van Oers, sociaal advocaat en algemeen deken bij de NOvA.

Lage vergoedingen

De daling heeft deels te maken met de lage vergoedingen die sociaal advocaten krijgen voor een zaak. "Het inkomen dat je daarmee verdient, is vaak niet genoeg om in je levensonderhoud te voorzien. De sociale advocatuur kan daarin niet concurreren met commerciële kantoren", zegt Van Oers.

Ook de toenemende werkdruk speelt mee. Door de dalende aantallen doen advocaten meer zaken per persoon dan vier jaar geleden. Advocaten proberen samen verder te gaan onder één dak om huisvestingskosten te besparen en een secretariaat te delen, ziet Investico.

Juridisch loket

Het Juridisch Loket hielp het afgelopen jaar een kwart meer mensen met een laag inkomen met juridisch advies dan een jaar eerder. Elke week komt dat neer op 7500 mensen met telefonische vragen en 1600 hulpzoekenden op een van de locaties. "We zien dat heel veel mensen vastlopen in de samenleving en de problemen alsmaar groter worden", zegt bestuurder Willemijn van Helden.

"De meeste vragen die we krijgen, raken direct aan de bestaanszekerheid van mensen, zoals woon, werk en scheidingen." In 10 procent van de gevallen verwijst het loket door naar een sociaal advocaat. "Het kost steeds meer tijd en energie om tijdig een advocaat te vinden voor deze mensen", zegt Van Helden.