Oekraïne begint opnieuw onderzoek naar vermoedelijke executies door Russen
Het Oekraïense Openbaar Ministerie stelt opnieuw een onderzoek in naar vermoedelijke executies van Oekraïense krijgsgevangenen door Russische militairen.
Deze keer zou het gaan om een groep van vier Oekraïners die eerder deze maand gevangen werden genomen en op camera werden ondervraagd. Toen Oekraïne de positie bij Selydove in de regio Donetsk heroverde, werden de lichamen van de vier geëxecuteerde mannen gevonden, is te lezen in een verklaring.
De Oekraïense justitie deelde geen foto's of video's, maar het zou gaan om de zoveelste vastgelegde executie van een groep gevangenen in korte tijd. Het doden van een militair die de wapens heeft neergelegd is in strijd met de Geneefse Conventies, waarin internationaal het oorlogsrecht is vastgelegd.
Massa-executie
Begin oktober dook een drone-video op van een massa-executie in de buurt van Pokrovsk, ook in de regio Donetsk. Daarop is vanuit de lucht te zien hoe zestien Oekraïense militairen die zich overgeven naast elkaar worden gezet en worden doodgeschoten. Dat lijkt de grootste massa-executie in de oorlog te zijn die tot nu toe is vastgelegd.
Iets meer dan een week later verscheen een andere drone-video, deze keer uit de Russische regio Koersk die Oekraïne eerder dit jaar binnenviel. Op de beelden moest een groep van negen dronepiloten zich uitkleden, waarna ze werden doodgeschoten.
Dronebeelden die eerder deze maand opdoken van executies in Pokrovsk:
De Oekraïense justitie denkt dat de toename van het aantal executies mogelijk hoort bij een doelbewuste tactiek van Rusland. Volgens het Institute for the Study of War (ISW), een denktank medegefinancierd door grote Amerikaanse wapenfabrikanten, worden executies door Russische commandanten "goedgekeurd, aangemoedigd of direct aangestuurd".
Verheerlijking
Verder blijkt uit berichtgeving van Russische militaire bloggers, die vaak honderdduizenden volgers hebben, dat Russische ultranationalisten de executies verheerlijken. Zo geeft de neonazistische Rusich-gevechtseenheid openlijk toe geen militairen krijgsgevangen te nemen.
Volgens de Verenigde Naties zijn minstens 42 Oekraïense militairen geëxecuteerd sinds het begin van de grootschalige Russische invasie. Oekraïne houdt rekening met zeker 102 executies.
Maar het vastleggen van executies is vaak moeilijk zo niet onmogelijk in oorlogssituaties. Het daadwerkelijke aantal ligt daarom vermoedelijk een stuk hoger. Het Russische ministerie van Defensie heeft verzoeken van westerse media om een reactie op de aantijgingen de afgelopen maanden niet beantwoord.
'Aangestuurde praktijk'
Het Russische leger staat er al sinds de Tsjetsjeense oorlogen om bekend krijgsgevangenen te executeren, zegt Volodymyr Javorsky van de Oekraïense mensenrechtenorganisatie Center for Civil Liberties tegen The Kyiv Independent. "Dit is een aangestuurde praktijk."
Volgens Javorsky hebben deze executies vooral als doel om angst te zaaien, zowel bij militairen aan het front in de hoop dat ze zich sneller terugtrekken, als bij mensen die worden gemobiliseerd.
Wat ook meespeelt is dat Rusland als onderdrukkende staat toch al niet de internationale regels en mensenrechten navolgt, zegt Iva Vukusic van de Universiteit Utrecht tegen de NOS. Zij doet onderzoek naar genocide en oorlogsmisdaden en is gespecialiseerd in de Joegoslavische oorlogen.
"Als je als staat regelmatig activisten en journalisten en anderen in de gevangenis gooit of van balkons laat vallen, dan zal je leger ook minder gevoelig zijn voor de regels", zegt Vukusic. Daarbij komt dat Rusland als agressor sowieso niet het internationale recht aan zijn kant heeft, zegt Vukusic. Militairen zullen zich daar dan minder van aantrekken.
Morele gelijk
Hoewel er ook incidenten bekend zijn waarbij Oekraïense militairen zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan executies, ligt dat aantal veel minder hoog. Oekraïne wil juist bewijzen dat het een democratische staat is die wel de internationale regels volgt.
"Ze willen er geen twijfel over laten bestaan dat ze het morele gelijk hebben in deze strijd, en laten zien dat ze beter zijn dan Rusland", zegt Vukusic. Bovendien zou het niet navolgen van de Geneefse Conventies gevolgen kunnen hebben voor de internationale steun aan Oekraïne.
Al is het nog te vroeg om de conclusie te trekken dat er sprake is van toename en een aangestuurde campagne vanuit het Russische leiderschap, benadrukt Vukusic. Wat ook kan meespelen is de "brutalisering" van militairen na ruim 2 jaar oorlog in Oekraïne. "De stress, oorlog, kou, en het feit dat ze veel vrienden zien sneuvelen, beïnvloedt hoe militairen handelen", zegt Vukusic.
Daarbij komt dat executies en andere vormen van geweld voor militairen steeds normaler worden naarmate ze die vaker meemaken, zegt Vukusic op basis van haar onderzoek naar de oorlog in voormalig Joegoslavië. "Uit verklaringen blijkt dat soldaten zich bij de eerste executie niet goed voelden, maar er daarna aan gewend raakten."
