Rwandese wielrenners leren bij voor WK in Afrika: 'Eenheid telt meer dan winnen'
De organisatie van de WK wielrennen in Rwanda liet afgelopen weekend ter promotie een als wielrenner verklede nepgorilla los in de straten van Zürich. Terwijl Tadej Pogacar geschiedenis schreef in Zwitserland, was de Rwandese delegatie al bezig met de WK van volgend jaar, dat in de Rwandese hoofdstad Kigali verreden zal worden.
Dat er ook dan geschiedenis geschreven zal worden, dat is al zeker. Voor het eerst worden de WK wielrennen georganiseerd op het Afrikaanse continent. Nu al wordt gefluisterd dat het parcours rond Kigali met 5.475 hoogtemeters (bijna 1.500 meer dan in Zürich) het zwaarste ooit zou zijn.
Aan bondscoach David Louvet de taak om te zorgen dat de Rwandese renners en rensters volgend jaar in eigen land geen modderfiguur slaan. "Iedereen kent de Muur van Kigali, met zijn keitjes en de supersteile stijgingspercentages. Die zit volgend jaar vroeg in het parcours, maar het wordt superzwaar. Het zou mij niet verbazen als er maar twintig renners aan de finish komen."
Bekijk hieronder een impressie van de Ronde van Rwanda in 2016, met onder meer de Muur van Kigali:
Bij de Olympische Spelen in zijn vaderland Frankrijk reed de 43-jarige bondscoach uit Normandië nog urenlang achter de kopgroep. Eric Manizabayo zat namelijk in de vlucht van de dag.
Maar in Zürich schittert Manizabayo door afwezigheid: Rwanda heeft bij de mannen niet goed genoeg gepresteerd voor een startplek bij de profs. Bij de vrouwen doen wel drie rensters mee, maar zij spelen geen rol van betekenis in de zware koers; Diane Ingabire, Valentine Nzayisenga en Djazilla Umwamikazi halen de finish niet.
"Eigenlijk is dit een voorbereiding op de Afrikaanse kampioenschappen. Na het WK gaan we terug naar Rwanda, blijven we in trainingskamp en hopen dan succesvol te zijn in Kenia. Maar het grote doel is natuurlijk het WK in Rwanda volgend jaar", zegt Louvet.
We spreken de bondscoach - weggedoken in zijn capuchon - voor de start van de wegwedstrijd voor vrouwen in het Zwitserse dorpje Uster. De regen komt met bakken uit de hemel.
Rensters Ingabire en Nzayisenga zoeken nog even beschutting op de achterbank van de ploegleidersauto. Félix Sampona ziet het lachend aan. Hem lijkt de regen en de kou niet te deren.
Sampona heeft elke Rwandese toprenner zien passeren. Vijftien jaar geleden was hij een van de oprichters van de Benediction Cycling Club, met afstand de beste wielerclub van Rwanda. Later werd hij bondscoach, maar vorig jaar moest hij plaatsmaken voor Louvet.
Verzoening
Toch is Sampona in Zürich, als assistent van bondscoach Louvet. "Voor Rwanda is het WK enorm belangrijk", vertelt hij. "Het is voor ons een kans om te laten zien wie we zijn. En om over onze geschiedenis te vertellen."
Wie denkt aan Rwanda, komt al snel uit bij de genocide van 1994. In een tijdsbestek van honderd dagen werden ruim 800.000 Tutsi's om het leven gebracht. "Die genocide heeft het land vernietigd, families uiteengereten", vertelt Sampona. "Sindsdien is een proces van nationale verzoening ingesteld, vergelijkbaar met de waarheidscommissies in Zuid-Afrika. Maar mensen vergeten niet. Er gaat veel tijd overheen om weer bij elkaar te komen. Sport kan daarin een rol spelen. Dat het WK naar Rwanda komt, gaat zeker een rol spelen in de verzoening."
Behalve coach is Sampona ook tolk van de bondscoach. Het Frans als officiële taal, een overblijfsel van de kolonisatie door België, is namelijk aan het uitsterven in zijn land. Zijn rensters spreken het door de overheid gestimuleerde Kinyarwanda, een Rwandese variant op de Afrikaanse Bantoe-talen. En een beetje Engels.
Allemaal bedoeld om eenheid te creëren, aldus Sampona. "Vroeger kreeg iedereen een aantekening in zijn paspoort: Hutu of Tutsi. Nu heeft iedereen hetzelfde paspoort. Binnen onze ploeg weet niemand wie Hutu, Tutsi of iets anders is. Het speelt geen rol meer. Iedereen is nu alleen Rwandees."
Prestige
De verzoening kwam wel tegen een prijs. Met Paul Kagame, een voormalig rebellenleider die na de Rwandese genocide aan de macht kwam, heeft het land al ruim dertig jaar dezelfde president. Hij is leider die geen tegenspraak duldt en een twijfelachtige reputatie heeft op het gebied van mensenrechten.
Zoals veel autoritaire leiders gelooft Kagame in de kracht van sport om zijn blazoen op te poetsen. Niet voor niets siert 'Visit Rwanda' al jaren de mouwen van voetbalgrootheden als Arsenal en Paris Saint-Germain. En de WK wielrennen passen daar ook in.
Bij de WK in Leuven in 2021 verdedigde UCI-voorzitter David Lappartient de keuze voor Rwanda. "Ik ben naar Rwanda geweest en heb veel Rwandezen ontmoet. Daar zag ik een regering die een zeer gecompliceerde crisis heeft doorstaan en nu in staat is mensen te verenigen."
In Zürich deed Rwanda voor het eerst mee aan de gemengde tijdrit. "Sommige renners hadden nog nooit op een echte tijdritfiets gereden", vertelt bondscoach Louvet. "Een dag van tevoren kwamen de fietsen pas bij ons. Weet je waar ik nog het meest trots op ben? Dat de mannen en de vrouwen met z'n drieën aan de finish kwamen."
Inspiratie
Dat laatste was vooral te danken aan nationaal kampioene Ingabire, de enige Rwandese die onder contract staat bij een profploeg. Eerder dit jaar reed ze onder meer Veenendaal-Veenendaal namens de opleidingsploeg van Canyon-SRAM, de ploeg van Tour-winnares Kasia Niewiadoma.
Na afloop van de gemengde tijdrit - waarin Rwanda Afghanistan en Algerije achter zich liet - kijkt ze nieuwsgierig onder het vizier van haar bontgekleurde tijdrithelm naar de prestaties van de favoriete ploegen. Het resultaat doet er niet zoveel toe, ook niet in de wegrit.
"We mogen rijden met toppers als Lotte Kopecky en Marianne Vos", zegt ze schouderophalend. "Van hen kan ik zoveel leren. Wie ik nog meer bewonder? Biniam Girmay inspireert heel Afrika. Maar weet je van wie ik echt fan ben? Mathieu van der Poel!"
