Van gastland naar nieuw vaderland: 'Turken zagen hier ook kansen voor hun kinderen'
Eliane Lamper
redacteur Buitenland
Ze zouden in eerste instantie maar een of twee jaar blijven. Maar het liep allemaal anders met de gastarbeiders die Nederland uit Turkije haalde. In het begin van de jaren zestig woonden er slechts 22 Turken in Nederland, inmiddels zijn er ruim 400.000 Nederlanders met een Turkse achtergrond.
Het is vandaag precies zestig jaar geleden dat Nederland en Turkije een overeenkomst sloten om arbeiders uit Turkije te werven. Er werd afgesproken dat de gastarbeiders naar Nederland konden komen om te werken. Nederland had ze nodig vanwege de groeiende economie en de opbouw van het land na de Tweede Wereldoorlog.
Het waren vooral jonge mannen die kwamen om geld te verdienen. De 82-jarige Metin Tekinturk was een van de eerste gastarbeiders in Nederland. Hij werkte jarenlang in verschillende metaalfabrieken. Later liet hij zich omscholen en werkte hij voor de gemeente Zaanstad. Salman Karasoylu werkte jarenlang in een kippenfabriek en werd later onder meer adviseur bij de gemeente Enschede.
"Nederland is een heel mooi land als je de taal spreekt", zegt Yeter Karasoylu:
"Ze werden heel hartelijk ontvangen, want bedrijven hadden grote behoefte aan arbeiders", zegt Marlou Schrover, hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Bijna alle arbeiders kwamen in fabrieken terecht. "Het was een oplossing voor grote tekorten, ze deden vies en zwaar werk dat Nederlanders niet wilden doen."
Zichtbaar in straatbeeld
De arbeiders namen ook tradities met zich mee. "Ze kwamen niet alleen met hun koffers maar ook met volksdansen, hun eigen muziek en literatuur naar Nederland. Denk aan de Turkse gastvrijheid of Turks eten zoals kebab", zegt Sahin Yildirim, auteur van het boek '60 jaar, 60 verhalen'. Yildirim houdt zich al jaren bezig met migratie en geeft daar gastlessen over.
Volgens Yildirim maakte het ook de Nederlander nieuwsgierig om naar Turkije te reizen, bijvoorbeeld naar badplaatsen als Antalya. Maar de veranderingen leidde soms ook tot onrust in de samenleving. Zo werd de Rotterdamse Afrikaanderwijk begin jaren zeventig dagenlang geteisterd door rellen. Het geweld richtte zich tegen Turkse gastarbeiders die in de zogeheten pensions woonden.
In de loop van de jaren kwamen ook de vrouwen en kinderen van de gastarbeiders naar Nederland toe. De Turkse mannen leefden een vrij geïsoleerd leven, maar door gezinshereniging kwamen ze terecht in gezinswoningen en werden ze veel zichtbaarder in het straatbeeld. In steden verrezen moskeeën, Turkse kinderen kwamen in de schoolklas zitten.
Integratie
Zowel Turkije als Nederland hadden er niet op gerekend dat de Turken zich in Europa zouden vestigen. Volgens Yildirim maakte dat het hele integratieproces lastiger. "Iedereen dacht in de jaren zestig en zeventig dat Turken terug zouden gaan, maar de Turken zagen hier ook kansen voor hun kinderen."
Bovendien werd er discussie gevoerd over de culturele verschillen. Discussies die tot op de dag van vandaag in de politiek te horen zijn. Zo beklommen de kinderen en kleinkinderen van die eerste generatie Turken de sociale ladder, maar liepen ze ook tegen obstakels aan. Turkse Nederlanders van de eerste generatie zien dat volgende generaties nog steeds te maken hebben met racisme, ook al zijn ze in Nederland geboren.
"Kijk hoeveel mensen nog altijd gediscrimineerd worden om hun achtergrond, denk aan de toeslagenaffaire", zegt Yildirim. "De nieuwe generatie vraagt zich af wanneer ze volledig geaccepteerd worden, en is daar veel mondiger over", zegt hoogleraar Schrover.
Een deel van de Turkse Nederlanders voelt zich nog steeds sterk verbonden met Turkije, maar er is ook een deel dat het land van hun grootouders alleen als vakantieland ziet. "Ze zitten tussen wal en schip", zegt Tekinturk. "Ze horen eigenlijk nergens bij. Ze voelen zich aan de ene kant enorm Turks, maar aan de andere kant hebben ze behoefte aan Nederland."
