Rechtszaken over misbruik op livestreams: 'Nieuwe vorm van kindersekstoerisme'

Twee Nederlandse mannen staan deze week terecht voor het bekijken van seksueel misbruik van Filipijnse kinderen via een livestream-verbinding. Het Openbaar Ministerie maakt zich zorgen over zulk kindermisbruik vanuit huis.

"Dit zijn de nieuwe vormen van ouderwets kindersekstoerisme", zegt officier van justitie Linda van den Oever, landelijk belast met de aanpak van kinderporno. "De klant in een westers land betaalt voor het misbruiken van een kind aan de andere kant van de wereld. We zien helaas dat dit sinds de coronapandemie steeds vaker voorkomt. Niet alleen in Nederland, maar over de hele wereld. We komen steeds meer beeldmateriaal tegen dat afkomstig is van livestream-momenten."

Vandaag staat een 55-jarige man uit Almelo terecht die jarenlang betaald zou hebben om het seksueel misbruik te zien van twee minderjarige meisjes. Zij werden in de Filipijnen voor de webcam gezet.

De zaak werd bij toeval ontdekt, toen een agent tijdens een verkeerscontrole zag dat de verdachte een naaktfoto binnenkreeg op zijn telefoon. Toen de agent daarnaar vroeg, bekende de man dat het ging om kinderporno. Tijdens nader onderzoek kwam aan het licht dat de verdachte betaalde om misbruik via livestream te bekijken.

In een andere zaak komt vrijdag een 26-jarige man uit Spijk voor de rechter. Ook hij zou tegen betaling een Filipijns kind seksuele handelingen hebben laten verrichten voor een webcam.

Productieland

De Filipijnen geldt als een van de belangrijkste productielanden van kinderporno, waaronder via livestreams.

Volgens een rapport van hulporganisatie International Justice Mission (IJM) en de Britse Universiteit van Nottingham werden in de Filipijnen in 2022 naar schatting 470.000 kinderen misbruikt. Dat is 1 op de 100 kinderen op de eilandengroep.

Dat juist in de Filipijnen veel misbruik plaatsvindt, heeft volgens IJM verschillende oorzaken. Er heerst veel armoede, maar tegelijkertijd is er bijna overal goed internet. Er is van oudsher veel internationaal contact en een groot deel van de bevolking spreekt Engels, wat het contact vergemakkelijkt.

"Bovendien is er altijd al veel kindersekstoerisme geweest", zegt IJM-woordvoerder Gertjan de Jong. "Dat vond vroeger vooral in barretjes plaats, maar dat is sterk teruggedrongen. Nu is het misbruik meer verborgen en voor de autoriteiten lastig om in beeld te krijgen."

Armoede

In de Filipijnen wordt de ernst van kindermisbruik ook niet overal ingezien, blijkt uit het rapport. "Het is een soort taboe in de Filipijnse cultuur om hierover te praten", zegt De Jong. "We proberen daarom het gesprek hierover op gang te brengen en mensen te bewegen om aangifte of melding te doen."

Veel slachtoffers zijn kinderen onder de 12, die opgroeien in armoede. Zij worden door familieleden gedwongen om mee te werken. "Deze familieleden zijn vaak vrouwen die heel dicht bij de kinderen staan, zoals oudere zussen, nichten en soms zelfs moeders", vertelt officier van justitie Van den Oever.

Het wordt gezien als een makkelijke manier om geld te verdienen. De aanhoudende vraag uit het Westen houdt deze vorm van misbruik in stand.

Opsporing moeilijk

Dat er zoals nu in Nederland mannen terechtstaan, gebeurt maar zelden. Volgens het OM is het moeilijk om klanten in het Westen op te sporen. "We zien vaak niet dat het misbruik plaatsvindt", zegt Van den Oever. "Er is 1-op-1-contact tussen de klant en het slachtoffer en van de livestreams worden meestal geen opnamen gemaakt."

De twee Nederlandse zaken vormen daarom volgens het Openbaar Ministerie waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg.

Een bijkomend probleem is dat het contact plaatsvindt via chat- en videoapps die hun inhoud versleutelen. De politie kan daar niet zomaar bij. Volgens International Justice Mission zouden techbedrijven meer moeten doen om het livestream-misbruik tegen te gaan, en verantwoordelijkheid moeten nemen voor de inhoud op hun platforms.

Spiraal

Als de politie hier toch op beelden stuit, wordt in de eerste plaats geprobeerd om de kinderen te identificeren en uit de misbruiksituatie te halen. Daarvoor wordt nauw samengewerkt met de Filipijnen, waar soms extreem hoge gevangenisstraffen worden opgelegd aan de mensen die het misbruik mogelijk maken.

Stoppen van het misbruik is uiteraard van groot belang voor het kind zelf, maar volgens het OM ook om een negatieve spiraal te doorbreken. "Het is zo dat sommige slachtoffers dit ook weer gaan doen, met hun kinderen of met hun broertje of zusje."