Oudste nog levende Engelandvaarder Ellis Brandon (101) overleden

Engelandvaarder Ellis Brandon is op 101-jarige leeftijd overleden, zo laat haar familie weten. Ze was een van de weinige vrouwelijke verzetsstrijders die in de Tweede Wereldoorlog vanuit Nederland naar Engeland wisten te ontkomen, om van daaruit de strijd voort te zetten. Brandon gold als de oudste Engelandvaarder die nog in leven was. Vandaag is de uitvaartplechtigheid.

Brandon wordt in 1923 geboren in Amsterdam. Ze is net 17 als de oorlog uitbreekt en belandt al snel via haar vriend Herman Friedhoff bij het verzet tegen de Duitse bezetter.

Daar helpt ze Joodse gezinnen, brengt ze geheime boodschappen over en verspreidt ze de illegale kranten Het Parool en Vrij Nederland. Ook is ze betrokken bij de diefstal van bonkaarten, waarmee mensen brandstof, voedsel en kleding konden krijgen.

Minder argwaan

"Vrouwen leken in die tijd misschien minder belangrijk, maar ik heb geen moment het gevoel gehad dat ik minder was dan de mannen in het verzet. Bepaalde dingen kon ik juist doen omdat ik een vrouw was", zei ze daar een kleine 10 jaar geleden over in NRC.

Brandon doelde erop dat vrouwen minder argwaan bij de nazi's wekten, omdat die niet dachten dat zij verzetswerk zouden doen.

Maar in augustus 1942 krijgt de Gestapo toch lucht van de illegale activiteiten van Brandon en haar vriend. Ze weten maar net aan arrestatie te ontkomen en besluiten onder te duiken. In alle vroegte klopt de dan 19-jarige Ellis op de deur van haar vaders slaapkamer: "Ik ga weg, papa."

Geblindeerd KLM-vliegtuig

Brandon en Friedhoff verblijven daarna op tal van onderduikadressen tot ze in 1943 het land weten uit te vluchten. Om niet op te vallen wil Brandon geen koffer meenemen en trekt ze zoveel mogelijk kleren over elkaar aan. Via België, Frankrijk en Spanje bereiken ze Portugal.

Friedhoff maakt als eerste de oversteek. Brandon doet er langer over om een visum te krijgen, maar kan begin 1944 in een geblindeerd KLM-vliegtuig ook naar Engeland vliegen. Na een uitgebreide screening wordt ze betrouwbaar geacht en gaat ze in het overzeese verzet aan de slag.

Ellis wil graag als spion naar Nederland uitgezonden worden of bij het Engelse leger, maar daar krijgt ze geen toestemming voor. Ze gaat daarom werken bij het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken in Londen als medewerker bevolkingsadministratie.

Het werk is wel minder spannend dan ze had gehoopt. "Toen de regering iemand zocht die op het dak van het ministerie in de gaten hield of er gevechtsvliegtuigen aankwamen, heb ik mijn vinger opgestoken", zei ze in NRC. Ze zit er soms hele dagen om alarm te slaan als er een bombardement dreigt.

Brandon meldt zich ook aan voor het Vrouwen Hulpkorps, het eerste Nederlandse legeronderdeel speciaal voor vrouwen.

Soldaat van Oranje

De relatie met Friedhoff loopt stuk. Ze heeft een korte flirt met Erik Hazelhoff Roelfzema, die later bekend wordt als Soldaat van Oranje. Later trouwt Brandon met een andere Engelandvaarder, Chris Krediet, maar dat huwelijk houdt na de oorlog geen stand.

Na haar aankomst in Engeland kreeg Brandon al een lintje aangeboden, maar dat weigerde ze. In 1980 wordt ze alsnog onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis. Prins Bernhard speldt het haar op.

Ellis Brandon trouwt nog twee keer en verhuist naar België, waar ze tot aan haar dood zelfstandig heeft gewoond.