Orbán-agentschap insinueert dat Nederland corruptieonderzoekers omkocht

• Tijn Sadée

  Correspondent Europese Unie

De schendingen van de rechtsstaat in Hongarije staan opnieuw hoog op de agenda. In Brussel zijn de zorgen daarover extra groot, omdat het land van premier Viktor Orbán het komende half jaar de EU voorzit.

Directe aanleiding is de soevereiniteitswet die Orbán doorvoerde. De wet maakt het voor de Hongaarse regering gemakkelijk om journalistieke onderzoeksplatformen en maatschappelijke organisaties (ngo's) strafbaar te stellen, als er een vermoeden is dat die als verlengstuk van een buitenlandse organisatie opereren.

Ngo's die met buitenlands sponsorgeld de verkiezingen in een land beïnvloeden "vormen een bedreiging van de democratie", aldus een woordvoerder van Orbán.

De Europese Commissie, die vreest dat de wet wordt gebruikt om critici van de Orbán-regering de mond te snoeren, heeft in een zogeheten inbreukprocedure Hongarije om uitleg gevraagd.

'Schandalige aantijging' jegens Nederland

De zorgen zijn terecht, zegt corruptiewaakhond Transparency International (TI), dat slachtoffer dreigt te worden van de wet.

Vorige week ontving de TI-afdeling in de Hongaarse hoofdstad Boedapest een brief van de zogeheten soevereiniteitsautoriteit dat een onderzoek naar TI heeft ingesteld. In de brief staan ruim zestig vragen over onder andere TI's sponsoren. De corruptiewaakhond heeft een maand de tijd gekregen om te reageren.

De brief staat bol van insinuaties en verdachtmakingen, zegt Miklós Ligeti van TI in Boedapest. "Het is pure intimidatie."

Opvallend in de brief is de verwijzing naar geldschieter Nederland, een van de vele landen die TI financieel steunen. TI stelt een reguliere corruptie-index op: een ranglijst waarop Hongarije recent werd vermeld als corruptste land binnen de EU.

Orbáns soevereiniteitsagenten willen nu weten wat Nederland terugkrijgt voor de steun aan TI. Ligeti: "Letterlijk luidt hun vraag: 'Hoe is de positie van Nederland in de corruptie-index veranderd ten opzichte van andere onderzochte landen gedurende de financieringsperiode?' Ofwel: ze onderzoeken of Nederland TI mogelijk heeft omgekocht, in ruil voor een gunstige positie van Nederland op onze ranglijst. Het is een schandalige aantijging."

Het heeft ook woede gewekt onder betrokken Europese diplomaten, die sterke twijfels hebben over Hongarijes rol als 'eerlijke bemiddelaar', zoals de officiële opdracht van elk EU-voorzittend land luidt.

'Brussel bezetten'

Met de slogan Make Europe Great Again, een verwijzing naar de slogan Make America Great Again van Orbáns politieke vriend Donald Trump, trapt Hongarije het voorzitterschap af.

Aan de huidige EU deugt weinig, vindt Orbán, die afgelopen weekend een nieuwe Europese fractie presenteerde: Patriotten voor Europa. Als het hem lukt om genoeg medestanders te vinden wil hij met de Patriotten Brussel gaan "bezetten". Volgens Orbán is de "huidige Brusselse elite verantwoordelijk voor de illegale migratie die Europeanen teistert".

Van een EU-voorzittend land wordt een neutrale voortrekkersrol verwacht tijdens vergaderingen van onder andere de EU-ministers. Hongarije, dat het komende half jaar in totaal ruim 5000 EU-vergaderingen zal leiden, moet toezien op wetgevings­processen en samenwerking tussen de lidstaten.

Een verantwoordelijkheid die Hongarije nooit had mogen krijgen, vindt Groen Links-Europarlementariër Tineke Strik. "Het schaadt de geloofwaardigheid van de EU, dat een land dat zelf alle regels aan de laars lapt, en waar de pers wordt gemuilkorfd, de regie in handen krijgt."

Aanstaande woensdag organiseert Strik in het Europees Parlement een conferentie over Hongarije met tal van internationale rechtsstaat-experts. Zij vreest dat Hongarije Europese wetgeving die ze niet bevalt kan gaan vertragen. "Neem de Europese anticorruptiewetgeving. Daarover wordt binnen de EU al volop onderhandeld. Je kunt je toch niet voorstellen dat dat nu verder moet onder voorzitterschap van een land dat verreweg het slechtste scoort op corruptie."

Alarmbel

De gewraakte soevereiniteitswet van de Orbán-regering is wat Strik betreft een alarmbel. "Behalve Transparency International is nu ook het onafhankelijke Hongaarse onderzoeksplatform Átlátszó slachtoffer van die wet. Er wordt van ze geëist dat ze al hun onderzoeksmateriaal delen met de soevereiniteitsautoriteit, met een overheid dus die door TI en Átlátszó juist wordt onderzocht wegens corruptie op het hoogste niveau. Dit is absurd."

Onlangs was er ophef over een nieuwe wet in EU-kandidaatlid Georgië, die overeenkomt met Orbáns soevereiniteitswet. In beide gevallen wordt verwezen naar de 'buitenlandse agenten'-wet die de Russische president Poetin in 2012 invoerde. Wereldwijd was de kritiek daarop toen groot.

De huidige kritiek op de Hongaarse soevereiniteitswet wuift Balázs Orbán, politiek adviseur van premier Viktor Orbán, weg. Hij vindt juist dat zo'n wet "in alle EU-landen moet worden ingevoerd".

De Amerikaanse ambassade in Boedapest liet vorige week in een persverklaring weten "zeer bezorgd" te zijn. "De poging van de Hongaarse regering om onafhankelijke organisaties lastig te vallen, te intimideren en te straffen druist in tegen de principes van democratisch bestuur die geworteld zijn in de rechtsstaat."