Gesprekken na slavernij-excuses leggen in Suriname verborgen trauma bloot
Wat hebben de excuses van de Nederlandse regering en koning Willem-Alexander voor het slavernijverleden betekend in Suriname? Nu het herdenkingsjaar ten einde loopt, maken verschillende Afro-Surinaamse organisaties in Suriname de balans op. Wat is in Suriname het verhaal het afgelopen jaar geweest?
De koning maakte op 1 juli vorig jaar niet alleen excuses, hij vroeg ook om vergiffenis. Dat was voor een groep marronleiders, inheemse leiders en leiders van Afro-Surinaamse gemeenschappen aanleiding om een brief aan Rutte en aan de koning te schrijven.
In de brief stond onder meer dat de excuses waren ontvangen, de woorden waren aangehoord en dat de gezagdragers en de nazaten met elkaar zouden overleggen hoe hierop te antwoorden. "Als er excuses worden aangeboden, dan moet natuurlijk ook door de andere kant de excuses al dan niet worden aanvaard", zegt theoloog Frank Jabini. "Een antwoord en het proces daarnaartoe kan bij zowel slachtoffers als daders helend werken."
Krutu's
Samen met socioloog Helmut Gezius is hij betrokken bij een traject waarbij door het hele land bijeenkomsten worden gehouden met de leiders van de gemeenschappen en de nazaten. Deze bijeenkomsten en vergaderingen worden op een eigen, traditionele manier georganiseerd tijdens zogeheten krutu's.
"In de verschillende dorpen en binnen de leefgemeenschappen krijgen mensen de gelegenheid te reageren zoals dat in deze gemeenschappen gaat. Het kunnen bijeenkomsten van dagen zijn en uiteindelijk zal er dan een besluit genomen worden en spreken we met één mond", zegt Jabini.
Helmut Gezius wijst op het spirituele aspect dat vastzit aan deze krutu's. "De excuses zijn niet alleen aan ons als nazaten aangeboden, maar ook aan de voorouders. Dus ook zij worden erbij betrokken."
Het komende jaar zal dit volop plaatsvinden in Suriname maar hoelang zo'n traject duurt en wanneer er dan daadwerkelijk een antwoord op de gemaakte excuses zijn geformuleerd, is nog niet duidelijk. "We willen hier echt de ruimte en tijd voor nemen, want het is heel intens. Bovendien is dit eenmalig: er zal voor eens en altijd een reactie komen."
Wat Gezius en Jabini nu al zien, is dat de gesprekken over slavernij en de excuses heel veel losmaken. Slavernij is volgens hen een trauma en een taboe waar lange tijd nauwelijks over gesproken werd, maar die overal in de Surinaamse samenleving voelbaar zijn.
Siegmien Staphorst is voorzitter van NAKS, de oudste Afro-Surinaamse culturele en maatschappelijke organisatie. Ze vindt het jammer dat in aanloop naar de excuses door Nederland, geen contact met Suriname is gezocht. "We zijn daarom van mening dat wij nu wel aan zet zijn en alle ruimte moeten krijgen om onze eigen analyses te maken en onze eigen acties te ondernemen. We willen zelf formuleren hoe we onze toekomst met Nederland zien als het om excuses gaat."
Aan de excuses is een geldbedrag gekoppeld van 200 miljoen euro, waarvan 66 miljoen euro bestemd is voor projecten van Surinaamse organisaties. Hoe die gelden exact worden besteed, is nog onduidelijk. Daartoe is inmiddels het Platform Slavernijverleden Suriname opgericht waarvan oud-minister en econoom Silvano Tjong Ahin de coördinator is. Wanneer het geld vanuit Nederland vrijkomt, is ook nog niet bekend.
Vorig jaar maakten we deze video over hoe het Nederlandse slavernijverleden nog altijd doorwerkt in Suriname:
Het is voor Surinaamse organisaties wel mogelijk om via het DNB Fonds van De Nederlandsche Bank projecten in te dienen. "Ik vind het goed dat daarvan wordt gebruikgemaakt, alleen ligt het accent nu op kortlopende projecten van een half jaar of een jaar", zegt Staphorst. Zelf is ze een voorstander van meerjarige ontwikkelingsplannen.
Dat zouden ook de donoren moeten inzien, meent ze. "Dan kun je namelijk veel meer impact maken. Bijvoorbeeld met educatie over onze eigen geschiedenis. De geschiedenis van Suriname moet worden herschreven in de geschiedenisboeken die worden aangeboden op scholen. En er zouden ook meer buitenschoolse langdurige projecten moeten worden opgezet over het slavernijverleden."
Ondertussen vraagt Suriname zich af wat de gevolgen van het aantreden van een nieuw kabinet voor de gemaakte afspraken en de excuses zullen zijn. Het is bekend dat een partij als de PVV tegen excuses voor het slavernijverleden is, het liefst ziet dat die worden teruggedraaid en dat er geen geld beschikbaar wordt gesteld. Staphorst: "Stel dat het zover komt, dan nog moeten wij zelf doorgaan met onze eigen herstelprogramma's om van de doorwerking van die eeuwenlange slavernij af te komen."
