Farmaceut uit VS in de clinch met Nederlandse artsen over duur kankermedicijn
Artsen die proberen om op een verantwoorde manier minder geld uit te geven aan dure geneesmiddelen, botsen hierover met farmaceuten. Dat blijkt uit onderzoek van de gezamenlijke onderzoeksredactie van NOS en Nieuwsuur.
Artsen dienen geregeld lagere doseringen van kankermedicijnen toe, met behoud van effectiviteit voor de patiënt. Dat kan potentieel miljoenen euro's per jaar schelen. Farmaceut MSD beticht artsen ervan te "experimenteren op kwetsbare patiënten". De lobbyorganisatie van farmaceutische bedrijven (VIG) vindt dat het beheersen van geneesmiddelenkosten is doorgeschoten.
Nieuwe kankermedicijnen zijn erg kostbaar, terwijl de effectiviteit van deze geneesmiddelen vaak onduidelijk is. Mede om die reden geven artsen regelmatig een lagere dosering. Dat geeft minder bijwerkingen en is ook goedkoper.
Dosering betwist
Neem bijvoorbeeld immuuntherapie Keytruda, het bestverkopende geneesmiddel ter wereld. De verkoop van het medicijn van MSD is hard gegroeid: 25 miljard dollar in 2023 en in Nederland ruim 250 miljoen euro. Artsen zetten deze immuuntherapie in bij negen verschillende soorten uitgezaaide kanker.
Dat deze therapie bij bepaalde patiënten succesvol is staat niet ter discussie, maar de hoogte van de effectieve dosering wel. MSD schrijft nu een standaarddosering voor. Maar die dosering is volgens artsen en apothekers soms te hoog en kan ook leiden tot bijwerkingen.
Ze hadden grote moeite met de stelling dat we de dosering veilig konden verlagen
Michel van den Heuvel, hoogleraar longoncologie aan het Radboudumc, begon daarom in 2020 aan een studie om twee aspecten te onderzoeken: bij welke patiënt werkt het medicijn en bij welke dosering blijft het effectief, om op deze manier zowel de kosten als bijwerkingen te verlagen.
Niet in goede aarde
De stichting Treatmeds, dat namens zorgverzekeraars doelmatigheidsonderzoeken bekostigt, financierde dit onderzoek, iets wat MSD niet wilde, vertelt Van den Heuvel. De farmaceut vroeg per brief om opheldering. "Ze hadden grote problemen met de stelling dat we de dosering veilig konden verlagen", aldus Van den Heuvel. Het zou riskant zijn voor patiënten.
MSD voerde vervolgens een scherp gesprek met de ziekenhuisdirectie, vertelt Van den Heuvel. "We konden ons niet aan de indruk onttrekken dat financiële belangen een belangrijke rol speelden. Als je de dosering met 25 procent of meer omlaag brengt, heeft dat gevolgen voor de winst. Het gaat echt om miljarden."
Zorgen dat de kosten omlaag gaan is direct niet in het belang van de aandeelhouders van farmaceuten
Volgens directeur Jeroen Nugteren van Treatmeds hebben farmaceuten geen belang bij kostenverlagende onderzoeken. "Dat is direct niet in het belang van de aandeelhouders van de farmaceuten."
Uiteindelijk kon MSD geen bezwaar maken omdat het onderzoek reeds was goedgekeurd door een onafhankelijke medisch-ethische commissie.
'Heel netjes onderzocht'
Los van dit onderzoek kwam de beroepsvereniging van medisch oncologen (NVMO) in 2021 met een advies. Op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten raadde de vereniging artsen aan lagere Keytruda-doseringen aan.
MSD schreef opnieuw een kritische brief, deze keer aan de koepel Zorgverzekeraars Nederland. In het stuk, in handen van de onderzoeksredactie, schrijft de farmaceut dat er door oncologen "met kwetsbare patiënten wordt geëxperimenteerd in het veld" en dat er "geen klinisch bewijs gebaseerd op gerandomiseerd onderzoek is" dat lagere doseringen rechtvaardigt. Zorgverzekeraars en oncologen zagen in de brief geen aanleiding om het advies te wijzigen.
Als beroepsgroep hebben we gezegd: dat is een hele mooie en veilige manier om deze middelen te geven
"Gerandomiseerd onderzoek of vergelijkend onderzoek met exact dezelfde onderzoeksmethode is niet altijd nodig", zegt Gabe Sonke, internist-oncoloog bij het Antoni van Leeuwenhoek en pionier op het gebied van doelmatigheidsonderzoeken.
"In het bloed meten of een lagere dosering hetzelfde effect heeft als de oorspronkelijke dosering, kan wetenschappelijk solide genoeg zijn. Dat is heel netjes onderzocht. Wij vinden als beroepsgroep dit een mooie en veilige manier om deze middelen te geven."
Patiënt van 100 kilo
Dertig ziekenhuizen geven inmiddels veilig lagere doseringen, met minder bijwerkingen, veel goedkoper en wetenschappelijk onderbouwd, aldus de betrokken beroepsverenigingen.
Maar MSD vindt de werkwijze nog steeds "experimenteel". In een gezamenlijke reactie zeggen de beroepsverenigingen van medisch oncologen, longartsen en ziekenhuisapothekers "dat wij deze suggestie verre van ons werpen en ook ongegrond is".
De verenigingen wijzen op een eerdere MSD-bijsluiter: "Daarin heeft de farmaceut in eerste instantie zelf geadviseerd om Keytruda te doseren op 2 milligram per kilogram lichaamsgewicht. "Dat het bedrijf na drie jaar die dosering heeft omgezet naar een standaarddosering van 200 milligram, daarmee uitgaande van een patiënt van 100 kilogram, betekent niet dat het eerdere advies met terugwerkende kracht "experimenteel" was."
MSD benadrukt dat "kostenbesparing nooit reden mag zijn om risico's te nemen met de gezondheid van patiënten."
