Schrijver en beeldend kunstenaar Jan Cremer (84) overleden

Schrijver en beeldend kunstenaar Jan Cremer is op 84-jarige leeftijd overleden. Zijn uitgeverij De Bezige Bij meldt dat hij vanmorgen is overleden.

"We zijn intens bedroefd en diep getroffen door zijn dood", meldt de uitgever. "Hiermee verliest Nederland een icoon, die de kunst en literatuur ten diepste heeft veranderd."

Zijn boek Ik Jan Cremer veroorzaakte in 1964 een schok in het Nederlandse literaire landschap door de rauwe taal en de uitgebreide beschrijvingen zijn seksuele avonturen. Later volgden er nog een tweede en een derde deel.

Schaamteloos

In dagblad Trouw werd er schande van gesproken dat "de Smerige Bij" de deels gefantaseerde autobiografie uitgaf uit geldzucht en effectbejag. Een agent in Hengelo nam een exemplaar als pornografie in beslag, al kwam van een definitieve aangifte niets. Zinnen uit de afkeurende recensies nam Cremer gretig op in nieuwe drukken.

Cremers schaamteloze zelfpromotie was ongekend in het brave Nederland. "Een onverbiddelijke bestseller" liet hij meteen maar op de cover drukken van de schelmenroman die hij aan zichzelf opdroeg. "Ik lees niet, ik word gelezen" was zijn gevleugelde antwoord op de vraag naar zijn invloeden.

Ondanks of dankzij de ophef was de eerste druk van 5000 exemplaren binnen een week uitverkocht. Vertaald in onder meer het Engels en Duits zou hij wereldwijd 15 miljoen exemplaren verkopen.

Fantasieloos

"Ik heb gewoon een goed boek geschreven dat ik zelf wilde lezen", keek de schrijver zelf later terug op de commotie. "Zo is het ook met mijn schilderijen die ik graag wil zien."

Dat hij zijn eigen leven als onderwerp had genomen was slechts uit gemakzucht. "Ik ben vrij fantasieloos, dus ik kan alleen over mijn eigen ervaringen schrijven. Het is de taak van een schilder en schrijver om de boel mooi in de verf te zetten."

Zijn vrouw Babette herkent hem in die typering, schrijft ze in zijn overlijdensbericht. "Hij schreef zoals hij schilderde, hij schilderde zoals hij schreef."

Cultuurnozem

Als een Nederlandse Céline of Kerouac bleek hij naadloos aan te sluiten op de tijdgeest van de vroege jaren 60. De motorrijdende Cremer koketteerde in de media met de aandacht die hij kreeg als 'cultuurnozem'. Wat hij van Rembrandt vond? "Sorry, ik doe niet aan sport."

Na het succes van zijn debuut bleef Cremer "zeven levens tegelijk" leven als schrijver, schilder, journalist, globetrotter en theatermaker. Hij publiceerde later nog boeken als de journalistieke bloemlezing De Venus van Montparnasse en De Hunnen, over de regering in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Ondertussen werd meermaals tevergeefs geprobeerd het succes van Ik Jan Cremer naar een ander medium te vertalen. Een rockopera met Peter Tuinman in de hoofdrol flopte, (internationale) pogingen voor verfilmingen strandden. Oliver Stone en Francis Ford Coppola zouden interesse hebben getoond, net als Johnny Depp, meldde Cremer zelf in de loop der jaren. Tot nu toe zonder resultaat.

Nieuwe roman

Zijn uitgever meldt aan persbureau ANP dat Cremer op het moment van zijn overlijden bezig was aan een nieuwe roman. Wat daarmee gaat gebeuren is nog niet bekend.

Jan Cremer wordt in besloten kring begraven.