'Cruijff-turn' krijgt na 50 jaar eerbetoon, maar staat niet in Nederlands woordenboek
Wie in een Nederlandse woordenboek zoekt naar de 'Cruijff-turn', zal dat tevergeefs doen. Paul Vloon kan er eigenlijk niet over uit: "In Engeland staat-ie in zowel de Oxford als de Cambridge Dictionary, de grote woordenboeken zeg maar, maar in de Van Dale niet!"
De beweging van Johan Cruijff tijdens het WK van 1974, waarmee hij zijn Zweedse tegenstander in de luren legde, moet weer op het schild gehesen worden, vindt Vloon, eindredacteur van het tv-programma Het Oranjegevoel van '74, waarin deze week dagelijks wordt teruggeblikt op het WK van dat jaar.
Het WK van '74 was voor ons land gedenkwaardig, ondanks de kater van de finale. Of misschien wel vanwege die pijnlijke afloop. Hoe dan ook, Vloon herinnert het zich allemaal nog goed.
"Vooral omdat Cruijff toen zo weergaloos was. Die wedstrijd tegen Zweden, de eerste twintig minuten... Ik heb eigenlijk nog nooit een voetballer beter zien spelen dan Cruijff toen."
Aan de hand van de Oranje-aanvoerder creëerde Nederland in die tweede groepswedstrijd kans op kans. Het bleef echter op miraculeuze wijze 0-0. Het zijn dan ook geen doelpunten uit dat duel die op het netvlies zijn blijven hangen. Een geniaal moment van de meester zelve echter des te meer.
In de luren
"Cruijff krijgt na 22 minuten de bal op links", vertelt Vloon. "De Zweedse back Jan Olsson staat tegenover 'm. Cruijff doet alsof hij wil schieten, maar haalt plots de bal achter zijn standbeen terug en gaat precies de andere kant op. Olsson wordt zo verrast door die beweging, dat-ie bijna zijn benen breekt."
Het was zeker niet de eerste keer dat de inmiddels bij Barcelona spelende 'nummer 14' een tegenstander zo in de luren legde, zo leren beelden van Ajax-Benfica uit 1969.
Toch zou het nog tot het WK van 1974 duren voordat de truc zijn naam zou meekrijgen, zoals ook in bijvoorbeeld het kunstschaatsen en turnen sprongen en elementen zijn vernoemd naar degene die ze als eerste had laten zien. "Dat komt doordat hij die voetbalbeweging nog nooit op zo'n groot podium had vertoond."
"Maar die turn is wel door Cruijff... Nou ja, bedacht kun je eigenlijk niet zeggen. Hij dééd het gewoon. Hij heeft daar altijd over gezegd: ik oefende het nooit, het kwam gewoon in mij op en dan gebeurde het."
Olsson speelde twintig interlands voor Zweden, maar dankt zijn faam toch vooral aan het feit dat hij het lijdend voorwerp was bij de geboorte van de Cruijff-turn. De verdediger, die al in de rust van dat WK-duel het hoongelach van zijn ploeggenoten over zich heen had gekregen omdat hij zo voor schut was gezet, werd er na het overlijden van Cruijff in 2016 weer eens aan herinnerd.
Wembley
"Ik begrijp nog steeds niet hoe hij het deed", bekende hij. "Ik dacht dat ik de bal zou pakken. Elke keer als ik de video zie, denk ik dat ik de bal heb. Als hij op het punt staat de bal te trappen, weet ik zeker dat ik hem ga onderscheppen, maar elke keer ben ik weer verrast. Maar ja, hij was natuurlijk een wereldvoetballer. Wat kon ik daar nou tegen beginnen...?"
Hij denkt er niettemin met genoegen aan terug. En niet als enige, bleek toen kort na Cruijffs dood het Nederlands elftal een interland op Wembley speelde. "In de veertiende minuut werd er geapplaudisseerd voor Cruijff", vertelt Vloon. "En toen hield iemand op de tribune een Engelse vlag omhoog waarop geschreven stond: 'Cruyff taught me to turn'."
"De Engelsen hebben de Cruijff-turn op een schild gehesen. Wij hebben dat nagelaten en nu is het moment, vijftig jaar na dato, om dat recht te zetten. NOS op 3-presentator Emil van Oers gaat met straatvoetbalster Rocky Hehakaija het land in om deze beweging weer onder de aandacht te brengen."
Want dat is de Cruijff-turn dubbel en dwars waard, vindt de bewonderaar. "Het is een beweging die in de top drie van de Nederlandse sportcanon thuishoort. Het is eigenlijk een schande dat de Engelsen er wel een term voor hebben en wij niet. Nee, daar heb ik geen verklaring voor. Hoewel, 'Cruijff-draai'... Dat bekt niet echt, he...?"
