Grote financiële problemen verwacht bij meer dan 200 gemeenten vanaf 2026

• Bauke Haanstra

  redacteur Binnenland

Gemeentes maken zich grote zorgen over hun financiële situatie. Het angstscenario waar begin dit jaar al voor werd gewaarschuwd, wordt nu ook bevestigd in de voorjaarsnota's: ruim 200 gemeentes kampen vanaf 2026 met grote financiële tekorten.

Vanaf 2026 gaat er 2,5 miljard euro minder van het Rijk naar de gemeenten. Het gaat hierbij om beleid van het huidige, demissionaire kabinet. De partijen die onderhandelen over een nieuw kabinet nemen deze plannen waarschijnlijk over. "Dat gaat vreselijk veel betekenen voor de uitvoering van taken die gemeenten hebben", zegt voorzitter Sharon Dijksma van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, ook burgemeester van Utrecht.

Daar zijn al voorbeelden van. Zo schrijft de gemeente Arnhem in de voorjaarsnota dat ze minder individuele begeleiding in de jeugdzorg wil geven en meer groepssessies. Ook voor het onderhoud aan wegen en groen komt minder geld beschikbaar.

Geen geld voor verduurzamen

In de gemeente Zaanstad maken politici zich grote zorgen. Op de algemene ledenvergadering van de VNG diende de Zaanse wethouder Stephanie Onclin daarom een motie in om de problemen op de agenda van de formerende partijen te zetten. 43 procent van de gemeenten stemde voor de motie. Onclin: "Het bestuur doet er nu niets mee, maar het laat wel zien hoe gemeenten hiernaar kijken."

De wethouder kan voor 2025 nog een sluitende begroting maken, maar houdt vanaf 2026 rekening met een tekort van gemiddeld 17,5 miljoen euro per jaar. "Je gaat dat als inwoner gelijk merken. We kunnen vandaag al geen nieuwe investeringen meer doen in bijvoorbeeld het verduurzamen van schoolgebouwen", zegt de VVD-politica. "Het pijnlijke is dat de Tweede Kamer het met mij eens is dat we leerlingen in goede schoolgebouwen moeten zetten."

Zaanstad verwacht ook dat het aantal buurthuizen afneemt en dat wachtlijsten voor bijvoorbeeld schoolzwemmen langer worden. Van de landelijke politiek moeten gemeenten veel zaken zelf regelen, zoals maatschappelijke ondersteuning voor inwoners. Gemeenten hebben dus niet alle ruimte om zelf te kiezen waar ze op bezuinigen.

'Tijd dringt'

Uit onderzoek van accountantsorganisatie BDO blijkt dat 80 procent van de gemeenten last krijgt van de tekorten. Marco Pot is adviseur voor gemeenten bij BDO, hij zegt dat alle gemeenten zich zorgen maken: "Zij moeten steeds meer doen maar de middelen zijn te klein." De tijd dringt, zegt de adviseur, "2026 komt snel dichtbij en de tijd om over oplossingen na te denken wordt steeds korter."

Ook de voorjaarsnota's van andere gemeenten klinken bezorgd. Zo wil Utrecht vooral naar de kosten van de eigen ambtenaren kijken en ook het verhogen van parkeertarieven en de toeristenbelasting wordt daar besproken.

In Enschede gaat waarschijnlijk bezuinigd worden op armoedebestrijding, woningbouw en voorzieningen. Wethouder Marc Teutelink zegt daarover: "Wij vragen ons af of we nog wel geld hebben voor een zwembad." In die gemeente rekenen ze op een structureel tekort van 30 miljoen euro per jaar vanaf 2026. Daar spelen ook de al bestaande tekorten in de jeugdzorg mee.

Ook in de gemeente Leidschendam-Voorburg wordt de pijn gevoeld. In een reactie op vragen van de NOS stelt de gemeente: "Wat vooral steekt, is dat de Rijksoverheid sinds 2016 steeds hogere verwachtingen heeft van gemeenten op het gebied van sociaal beleid, terwijl de toegekende middelen daarvoor onvoldoende blijven." Als voorbeeld wordt genoemd het investeren in de aanpak van taalachterstanden bij jonge kinderen. Dat wordt lastig voor gemeenten met minder geld, zegt Leidschendam-Voorburg.

De gemeenten kiezen zelf waar ze op willen bezuinigen, VNG-voorzitter Dijksma denkt dat bezuinigingen bijvoorbeeld ten koste gaan van cultuur en onderwijshuisvesting. "De voorzieningen die het cement van een stad vormen liggen onder vuur", stelt Dijksma.

De Zaanse wethouder Onclin toont zich strijdbaar: "Wij hopen dat Den Haag nu in beweging komt. Dit is nog af te wenden als de Tweede Kamer de bezuinigingen voor de zomer terugdraait."