Bhutan streeft naar collectief geluk, maar jongeren willen geld
"Salarissen zijn hoger in Australië", zegt Kalpana Gurung. Het is een bekend geluid op het visumkantoor in de Bhutanese hoofdstad Thimphu. Kalpana's 12-jarige nichtje gaat haar ouders achterna, die vorig jaar naar Australië vertrokken. Ze waren lang niet de enigen. Alleen al in 2023 vertrokken zeker 15.000 mensen uit het boeddhistische koninkrijkje in het Himalayagebergte. In Bhutan is dat zo'n 2 procent van de bevolking van nog geen 800.000 mensen.
Het lijkt tegenstrijdig met de ontwikkelingsfilosofie van het land. Bhutan streeft naar bruto nationaal geluk. Dat sluit economische ontwikkeling niet uit, maar die moet wel duurzaam zijn en met behoud van milieu en culturele tradities.
Zo staat in de grondwet dat 60 procent van het land altijd door bos bedekt moet blijven en is het dragen van formele traditionele kleding verplicht in overheidsgebouwen. Met regelmaat wordt het collectieve geluk van het land gemeten door het volk te ondervragen over dingen als hun nachtrust, familiebanden en gevoel van veiligheid. In 2022 werd de BNG-index, een getal tussen de 0 en de 1, op deze manier berekend op 0,781.
Het straatbeeld in Thimphu lijkt deze tevredenheid te reflecteren. Hoewel Bhutan als een van de minst ontwikkelde landen in de wereld geldt, is er geen zichtbare armoede. Anders dan in andere Zuid-Aziatische hoofdsteden zijn er geen bedelaars, geen daklozen en geen sloppenwijken. Ook ligt nergens afval op straat. Vooral in afgelegen bergdorpen bestaat wel armoede, maar extreme armoede is in de afgelopen decennia zeldzaam geworden.
Jonge mensen willen meer
Voor veel Bhutanezen is dit echter niet langer genoeg. Kalpana's broer werkte als ambtenaar voor de overheid en verdiende hier een gemiddeld salaris mee, van omgerekend rond de 200 euro per maand. Hiermee kun je in Bhutan rondkomen, mede dankzij de sociale vangnetten. Maar: "Een eigen huis in de stad kopen, of op vakantie gaan of gewoon eens wat leuks kopen, kun je je daarmee niet veroorloven."
"Iedereen wil wel een mooi salaris en een goed leven", zegt Kalpana met een lach. Haar nichtje, Dewa, kijkt uit naar haar leven in Australië. "Ik denk dat daar meer te doen is", zegt ze.
Abel Dungana (28), die ook in de rij voor het visumkantoor zit, wordt aangetrokken door meer geavanceerde studiemogelijkheden. Hij werkt als ingenieur in de bouw en wil zich in Australië laten bijscholen op het gebied van AI.
Voor de achterblijvers is het massale vertrek van de jongeren verontrustend. Premier Tshering Tobgay zei begin maart tegen lokale media zich zorgen te maken over het vruchtbaarheidscijfer. Volgens hem wonen momenteel zo'n 40.000 Bhutanezen in het buitenland, van wie de meesten jong zijn en geen kinderen krijgen.
Ook zijn er grote tekorten aan personeel bij onder meer de overheid, op scholen en in de media. Voor journalisten, die ook massaal vertrekken, speelt mogelijk nog iets mee. Op sociale media reflecteren sommigen over de beperkte persvrijheid in Bhutan, dat pas in 2008 een democratie werd.
We willen kinderen bijbrengen dat je niet altijd meer hoeft te hebben om gelukkiger te worden.
"Het is zeker verontrustend wanneer veel mensen vertrekken uit een klein land, maar soms helpen ontwrichtingen als deze ons beter bewust worden van welke richting we op gaan als maatschappij", zegt Deki Choden. Zij is oprichter en schoolhoofd van de privéschool Early Learning Centre. Hier is veel aandacht voor bruto nationaal geluk in de lessen, zoals met 'welzijn-kringgesprekken' en 'mindfullness-wandelingen'.
"We willen kinderen bijbrengen dat je niet altijd meer hoeft te hebben om gelukkiger te worden", zegt Choden. Gevraagd of het niet tegenstrijdig is dat jongeren die zijn opgegroeid met deze waarden ervoor kiezen te vertrekken, en wat dit zegt over de toekomst van het bruto nationaal geluk, zegt Choden: "Ik denk dat het een fase is. Er is veel invloed van sociale media. En vergeet niet dat we uit een pandemie komen."
Bhutan ging tijdens de pandemie volledig op slot voor buitenlanders. De toeristische industrie, zo belangrijk voor de economie, dus ook. Werkloosheid onder jongeren steeg tot 29 procent, volgens de Wereldbank.
"We hebben veel overvloed in Bhutan", zegt Choden, en wijst op de natuurlijke rijkdom van bossen, ecologische diversiteit en schone lucht. "Maar het gras is elders altijd groener. Iedereen volgt zijn eigen pad. We kunnen dit niet stoppen. Als ze nu het gevoel hebben dat ze meer geld nodig hebben om gelukkig te worden, laat hen gaan, en zelf ontdekken hoe dat is."
Eerder maakten we deze video over de groene ambities van Bhutan, die moeten bijdragen aan het gevoel van bruto nationaal geluk:
