Vliegbasis Leeuwarden gaat enorme PFOS-vervuiling aanpakken

Vliegbasis Leeuwarden gaat maatregelen nemen tegen de vervuiling met het kankerverwekkende PFOS. Na de bouwvak wordt een stuk vervuilde grond op de basis afgegraven en gesaneerd. Mogelijk volgen daarna meer maatregelen, want ook in de directe omgeving van de vliegbasis is PFOS aangetroffen.

Eerder dit jaar waren er al signalen dat er in de omgeving van de vliegbasis veel te hoge concentraties PFOS voorkomen. Nu zijn er ook cijfers. Op de vliegbasis is in de Jelsumer Feart het hoogste PFOS-gehalte gemeten: 8800 nanogram per liter, meldt Omrop Fryslân.

Dat is een overschrijding van ruim 13.000 keer de norm van 0,65 nanogram per liter (volgens de Europese Kaderrichtlijn Water). In een rioolbuis, waar het rioolstelsel van de vliegbasis op aansluit, is de norm meer dan 2000 keer overschreden.

"Het zijn overschrijdingsconcentraties die nog niet eerder in Nederland zijn gemeten", zei dijkgraaf Luzette Kroon van het Wetterskip Fryslân op een persconferentie. "Voor ons is dit nieuwe materie en wij zijn lerend."

Blusschuim in de grond

Op dezelfde persconferentie gaf vliegbasis-commandant Johan van Deventer toe dat de vervuiling van de basis afkomstig is. "Tot 2006 hebben wij blusschuim gebruikt waar PFOS in zat. Iedere week werd een deel daarvan ververst. Dat was een standaardprocedure", aldus Van Deventer.

"Daarmee kwam een deel van het blusschuim in de grond terecht en wij weten dat dat stuk grond vervuild is." Door het regenwater dat op deze vervuilde grond terecht is gekomen en daarna de Jelsumer Feart instroomt, is ook die vervuild geraakt.

Om te beginnen gaat de vliegbasis niet alleen een stuk sterk vervuilde grond van vijftig bij vijftig meter en twee meter diep afgraven, zegt de commandant. "Daarnaast willen we zeker stellen dat er niet nu andere stoffen zijn die we op de basis gebruiken, die een actieve bron zouden zijn. Daarom doen we op verschillende plekken metingen of er PFOS zit in andere middelen die wij gebruiken."

Het gaat dan bijvoorbeeld om smeer- en schoonmaakmiddelen. PFOS stoot water, vet en vuil af en is veelvuldig toegepast in tal van producten, zoals regenjassen of antiaanbakpannen.

Vervuiler betaalt

Dijkgraaf Kroon zegt dat ze de vervuiling heeft gemeld bij het Openbaar Ministerie. "Dit doen wij altijd als er een milieubelang geschonden is", stelt ze. "Je mag geen verboden stoffen in het oppervlaktewater brengen. Daarom gaan we kijken of we het principe 'de vervuiler betaalt' hier kunnen toepassen. We willen de kosten niet op de Friese inwoners verhalen."

Blijft de vraag hoe schadelijk de PFOS is voor de omwonden. Al langere tijd geldt het GGD-advies dat niemand vis uit de Jelsumer Feart moet eten. Ook raadt de GGD af om de tuin met water uit de vaart te besproeien. "Maar het is heel moeilijk om te zeggen: als je dat en dat hebt binnengekregen hebt, loop je dit risico", stelt Tim Nonner van GGD Fryslân.

Blootstelling

Het personeel van de vliegbasis maakt zich niet druk over de blootstelling, zegt commandant Van Deventer. "Zodra dit bekend werd, hebben we de GGD-richtlijnen aan onze mensen gegeven. Dus niet zwemmen, niet vissen of de tuin besproeien. Dat deden wij sowieso al niet. De brandweer heeft binnen Defensie wel bijzondere aandacht. Er zijn risicoanalyses gemaakt en het risico dat het blussen schadelijk voor ze is geweest, is zeer gering,"