Klanten ervaren discriminatie door banken, minister noemt het 'zeer ernstig'

Een deel van de klanten ervaart overmatige controle en discriminatie door banken of andere betaalinstellingen. Dat concludeert consultancybureau KPMG in een onderzoek in opdracht van het ministerie van Financiën.

Volgens de onderzoekers zegt 6 procent van de ondervraagden dat zij gediscrimineerd zijn, nog eens 3 procent geeft aan dat zij dat niet zeker weten. Uit de gesprekken blijkt dat het relatief vaak gaat om mensen met een niet-westerse achtergrond en jongeren.

'Overdreven veel vragen'

Mensen ervaren het vaakst problemen als zij iets rond een hypotheek willen regelen, een vraag stellen aan een bank, of een bankrekening willen openen of sluiten. Ook het "overdreven" aantal vragen dat banken stellen over betalingen, wordt als discriminerend ervaren.

Zo vertelt iemand aan de onderzoekers dat een Russische vrouw sinds de invasie in Oekraïne elke dag vragen krijgt van haar bank. Eén van de vragen was wat haar relatie met de supermarkt was en of ze kon bewijzen dat ze echt boodschappen had afgerekend.

Het onderzoek kijkt nadrukkelijk naar ervaren discriminatie. In het geval van de Russische vrouw kan het bijvoorbeeld zijn dat haar bank deze vragen volgens de regels moet stellen, vanwege de sancties die aan Rusland zijn opgelegd.

'In welke buurt woon je?'

De ervaren discriminatie lijkt daarnaast voort te komen uit de Wet ter voorkoming van witwassen (Wwft). Die schrijft voor dat banken bij hun klanten moeten controleren of zij hun geld niet witwassen en melding moeten maken van ongebruikelijke transacties.

Toch zijn er volgens de onderzoekers ook vragen aan klanten gesteld waarin de fraude-, sanctie- en witwas-regels niet van toepassing zijn. Zo vertelt iemand: "Er werd gevraagd hoelang ik in Nederland woon en in welke buurt ik woon. Ook werd er naar mijn etniciteit gevraagd."

Dit rapport geeft een ander beeld dan het onderzoek dat Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) eerder zelf liet uitvoeren na signalen over discriminatie. Daar was de conclusie dat de meeste banken nauwelijks klachten krijgen van klanten die zich gediscrimineerd voelen.

Minister: zeer ernstig

Demissionair minister Van Weyenberg (Financiën) noemt de voorbeelden in het nieuwe rapport "zeer ernstig" en "heftig". Daarnaast vindt hij het opvallend om te zien dat er een groot verschil is tussen wat burgers ervaren en wat banken aangeven dat er volgens hen gebeurt.

Volgens hem moeten banken alleen informatie opvragen als het echt nodig is. "Ik vind het net zo belangrijk dat banken en betaalinstellingen discriminatie voorkomen als dat zij wet- en regelgeving moeten naleven", zegt Van Weyenberg.

De NVB "betreurt" de signalen van discriminatie en zegt die wel te herkennen na recente gesprekken met klanten met een niet-westerse achtergrond. De vereniging zegt bezig te zijn met maatregelen om de discriminatie in de toekomst te voorkomen. Zo zijn banken nu aangemeld bij het Landelijk meldpunt discriminatiezaken.

Anti-discriminatietrainingen

De Nederlandsche Bank deed onderzoek naar wat banken op dit moment doen om discriminatie bij klanten te voorkomen. Eén van de conclusies is dat anti-discriminatietrainingen bij banken vooral gericht zijn op de eigen werkvloer en niet op de klanten.

Van Weyenberg wil dat banken daar nu wat aan gaan doen. Ook wil hij dat ze hun eigen klachtenprocedure verbeteren, zodat meer klanten zich daar melden. Ten slotte kunnen banken beter communiceren over de reden waarom ze specifieke vragen stellen aan hun klanten.