Verval Zuid-Afrika’s 'gouden' stad staat symbool voor falende regering

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Het is een van de gespreksonderwerpen van de hogere en middenklasse van de miljoenenstad Johannesburg: de potholes, de vele kuilen in de weg. Johannesburg is een autostad, en je wielen zijn een statussymbool. Zuid-Afrikanen steken zich regelmatig in de schulden voor een nieuwe wagen. Die wil je niet in een gat rijden.

Joshua Radebe probeert daarom zoveel mogelijk van de gaten te dichten. "Het is een catastrofe", zegt de stratenmaker. Hij stort asfalt in een gat. "De wegen storten in elkaar en het zorgt voor ongelukken." Hij is deel van de potholebrigade, geen dienst van de gemeente maar van de grote verzekeringsmaatschappij Discovery, die zo hoopt minder schadeclaims te krijgen van autobezitters die in een kuil zijn gereden.

'Overheid laat steken vallen'

"Als burgers en bedrijven moeten we steeds meer zelf onze boontjes doppen", zegt hij. "De overheid laat steken vallen." Want de wegen van de miljoenenstad zijn er slecht aan toe. Zuid-Afrikaanse media spreken van een kuilencrisis. En de kuilen worden als symbool gezien voor andere gaten die de overheid laat vallen.

Want de motor van de Zuid-Afrikaanse economie wordt slecht onderhouden: stroomuitval, afval op straat, verwaarloosde gebouwen en een watercrisis. De bijnaam van Johannesburg is de Stad van Goud, vanwege het edelmetaal dat onder de grond zit, maar blinkt steeds minder.

En vooral ook de armere buurten hebben daar last van. Zoals in Vrededorp, een stadswijk aan de rand van het centrum. "We hebben al negen maanden watertekorten en de afgelopen drie maanden zijn de kranen bijna de hele dag droog", vertelt Yola Minnaar, die er een eettentje runt. Ze heeft een van de weinige boorgaten in de buurt, waarmee ze grondwater op kan pompen. De hele buurt komt met emmers en jerrycans bij haar langs.

Onderzoek laat zien dat veertig procent van het water in Johannesburg verloren gaat, vooral door lekkende en gebarsten pijpen. "De verwaarlozing is zo groot, dat het niet meer makkelijk op te lappen is", zegt William Gumede, politiek analist van de organisatie Democracy Works.

Doe-het-zelf-maatschappij

"Het instorten van de infrastructuur is het gevolg van decennia van slechte stadsplanning en achterstallig onderhoud", zegt Gumede. "Ook is er veel corruptie in de politiek en slechte managers. Overigens zien we dit nu niet alleen in Johannesburg maar heeft het hele land er last van."

Steeds vaker moeten bedrijven zoals de kuilenbrigade en individuen zoals buurvrouw Minnaar inspringen waar de overheid het laat afweten. Zo wordt het land steeds meer een doe-het-zelf-maatschappij.

"En de rijkeren kunnen zich makkelijker weren dan de armen", zegt Gumede. "Die kunnen bijvoorbeeld zonnepanelen op hun dak leggen zodat ze stroom hebben. Daardoor dreigt de ongelijkheid verder toe te nemen. Als we onze infrastructuur niet repareren dan krijgen we geen economisch groei om armoede en werkloosheid aan te pakken."

De woede om het falen is groot. Johannesburg wordt momenteel geleid door een coalitie, na acht verschillende burgemeesters te hebben versleten in twee jaar tijd. Die draaideur heeft er ook voor gezorgd dat het verval niet wordt aangepakt. Maar inwoners geven ook de landelijk machtigste partij de schuld: het ANC.

"Onze overheid heeft ons in de steek gelaten", zegt Minnaar, terwijl een volgende buurvrouw bij haar kraantje een emmer vult. "Ze leveren geen basisdiensten. Ik hoop dat mensen bij deze verkiezingen hun ogen openen. Er moet iets gebeuren. Iemand moet Zuid-Afrika repareren."