Imamopleiding van de baan, maar wens blijft: 'Gebrek aan wederzijds vertrouwen'

• Annabel van Gestel

  redacteur Online

Een officieel erkende imamopleiding die in september 2025 had moeten starten, komt er voorlopig niet. De onderwijsinstellingen en het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) zijn er onderling niet uitgekomen over de "educatieve invulling" van de opleiding. Daarmee gaat een langgekoesterde wens van de Tweede Kamer voorlopig niet in vervulling.

'De verwachtingen van de betrokken partijen kwamen niet overeen', schrijven de Vrije Universiteit, de Hogeschool van Amsterdam, en de hogeschool Ipabo in een gezamenlijke verklaring. Details over het verschil van inzicht geven de onderwijsinstellingen desgevraagd niet.

Ook CMO-voorzitter Muhsin Köktas is terughoudend over de details van de breuk. Wel wil hij kwijt dat de partijen het niet eens werden over de mate waarin het CMO betrokken zou zijn bij de invulling van de opleiding.

Leefwereld van Nederlandse moslims

"De inhoud van de opleiding moet acceptabel zijn voor de moslimgemeenschap, want die moet afstuderende imams wel omarmen. Over die invulling zijn we het niet eens geworden."

Al in 2015 nam de Tweede Kamer een motie aan van toenmalig kamerlid Kuzu, later partijleider van Denk, voor het opzetten van een imamopleiding op hbo-niveau. Er is al jaren een tekort aan imams bij de Nederlandse moskeeën, met name Nederlands sprekenden.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil imams opleiden in Nederland, die oog hebben voor de leefwereld van Nederlandse moslims.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) speelde een coördinerende rol bij het organiseren van de opleiding. Minister Van Gennip schrijft in een Kamerbrief dat er vanuit het ministerie "sterke inzet" is gepleegd om de verschillen te overbruggen. "Dit heeft helaas niet geleid tot het gewenste resultaat."

Geen aantrekkelijk beroep

Toch is het niet de eerste keer dat is geprobeerd een imamopleiding op te zetten binnen het Nederlandse onderwijssysteem. Vanaf 2006 bood Hogeschool Inholland een hbo-opleiding tot imam aan, maar de instroom was laag en het uitvalpercentage hoog. In 2018 viel het doek voor de opleiding.

Een jaar later liet het ministerie van SZW uitzoeken waarom deze imamopleiding, en andere daarvoor, niet levensvatbaar waren. Het belangrijkste knelpunt bleek het gebrek aan animo onder studenten. Zo bestonden er volgens het onderzoeksrapport twijfels binnen de moslimgemeenschap over de motieven van de onderwijsinstellingen.

Azzedine Karrat is imam en legt uit dat de moslimgemeenschap met achterdocht kijkt naar het Nederlandse onderwijssysteem. En volgens hem is dat gebrek aan vertrouwen wederzijds. "De overheid gaat er blijkbaar van uit dat zo'n opleiding niet correct wordt ingevuld als de gemeenschap nauw betrokken is. Ik snap dat de onderwijsinstellingen controle willen houden, maar ze zien onvoldoende in dat de inbreng van de moslimgemeenschap ook heel verrijkend kan zijn."

Verder bleek uit het onderzoek van SZW dat het imamschap geen aantrekkelijk beroep is voor veel jongeren. De arbeidsvoorwaarden zouden slecht zijn en het beroep heeft in veel gemeenschappen een lage status.

Karrat herkent dit: "Mensen worden imam voor hun persoonlijke ontwikkeling en de religieuze beloning, maar de huur moet ook betaald worden. Het moet interessant zijn voor een imam om fulltime aan de slag te gaan, maar dat is nu niet het geval."

'Wel degelijk animo'

Toch ziet hij in zijn omgeving dat de interesse er bij jongeren wel degelijk is. "Ik merk het in gesprekken die ik voer en ik zie het bij andere onderwijsinstellingen, dat daar wel degelijk animo is voor het vak."

Een van de weinige onderwijsinstellingen in Nederland waar studenten een geaccrediteerde opleiding tot imam kunnen volgen, is de Islamic University of Applied Sciences in Rotterdam (IUASR).

Een woordvoerder van de hbo-instelling zegt dat er op dit moment ongeveer 150 studenten de bachelor Islamitische Theologie of de master Geestelijke Verzorging doen. "Een deel van hen heeft zeker interesse in het vak imam."

De IUASR is een particuliere hogeschool, en dus afhankelijk van sponsoren. De CMO-voorzitter Köktas zegt dat een toekomstige imamopleiding ondergebracht moet worden in het reguliere onderwijssysteem omdat dat toekomstbestendiger zou zijn.

"Als geldschieters van de IUASR zich terugtrekken, dan stopt het. Daarom is het belangrijk dat door de overheid bekostigde onderwijsinstellingen dit aanbieden. Bovendien zitten andere religieuze gemeenschappen, bijvoorbeeld de opleiding om pastoor te worden, ook in bestaande bekostigde instellingen."

De VU, Hogeschool Amsterdam en Ipabo schrijven in de verklaring dat "inzichten van de verkenning beschikbaar worden gesteld, mocht er in de toekomst een nieuw initiatief worden ondernomen."

Köktas: "De wens om binnen het Nederlandse onderwijssysteem een imamopleiding te starten, blijft." Het CMO hoopt met andere onderwijsinstellingen om tafel te gaan. "En dan moeten we vanaf het begin duidelijk aangeven wat we van elkaar verwachten."