Noordkaperwalvis steeds dichter bij uitsterven, vaak verstrikt in visnetten

Wereldwijd zijn er zorgen over de toekomst van de noordkaperwalvis. Deze walvissoort - die met uitsterven is bedreigd - raakt regelmatig verstrikt in visnetten, soms met dodelijke afloop.

Zo werd afgelopen week voor de oostkust van de Verenigde Staten een noordkaper gezien die verstrikt was geraakt in een touw. Reddingswerkers van de National Oceanic and Atmospheric Administration konden het dier niet uit het touw helpen omdat het te ver van de kust zwom. Zij houden de walvis in de gaten en zullen hem proberen te bevrijden "als de weers- en veiligheidsomstandigheden dit toelaten".

Verstrikking is een belangrijke doodsoorzaak bij de noordkaper, zegt zeebioloog Mardik Leopold van de Wageningen Universiteit. Van de walvissoort zijn er over de hele wereld nog zo'n 360 over. "Er zijn al heel weinig noordkapers. Dus als er één doodgaat, heeft dat meteen een grote impact."

De 'goede' walvis

De noordkaper heeft een donkergrijs lichaam met veel witte eeltplekken, een brede rug zonder rugvin, en een lange bek die net boven zijn ogen begint. In de winter zwemmen de dieren volgens zeebioloog Leopold bij Groenland, en richting de zomer laten ze zich afzakken langs de oostkust van de Verenigde Staten.

Eeuwen geleden waren en nog duizenden noordkapers in de Atlantische Oceaan, maar door de walvisjacht is het dier bijna uitgestorven. Dat de noordkaper een dikke vetlaag heeft en een langzame zwemmer is, maakten hem destijds tot een gewilde prooi. Niet voor niets heet de noordkaper in het Engels 'the right whale': walvisjagers beschouwden hem als de 'goede' walvis om te vangen.

Tegenwoordig is verstrikking dus een belangrijke doodsoorzaak van de noordkaper. In 2017 stierven volgens het Wereld Natuur Fonds zeventien van deze walvissen door verstrikking in visnetten. Als ze vastzitten in een net of touw, kunnen ze niet meer naar het wateroppervlak zwemmen om adem te halen, of niet meer eten.

Botsingen met schepen

Noordkapers gaan ook regelmatig dood door aanvaringen met schepen, zegt Leopold. In het leefgebied van de dieren - voor de Amerikaanse noordoostkust - is veel scheepvaartverkeer. Bovendien kunnen de dieren niet snel genoeg reageren als er een schip nadert. "Als een containerschip met een rotvaart tegen een walvis aanvaart, wint het schip."

In sommige delen van de oceaan moeten schepen daarom langzamer varen. Maar dat helpt niet altijd. Begin deze maand werd bij Virginia Beach een dode vrouwelijke noordkaper aangetroffen, die waarschijnlijk in botsing was gekomen met een schip. Het dier had een beschadigde ruggengraat en breuken in alle wervels van de onderrug.

Het heeft niet veel zin om scheepvaart in specifieke delen van de oceaan te verbieden, denkt Leopold. "Noordkapers leven in een heel groot gebied."

Een kalf per keer

Hij verwacht dat het lang zal duren om de populatie noordkapers te herstellen. De soort krijgt "geen honderden kinderen", maar steeds één kalf per keer. "En als een vrouwtje er een heeft gekregen, krijgt ze er meestal geen in het jaar erna."

Om te zorgen dat het weer beter gaat met de walvissen, moeten we "zorgvuldig omgaan met scheepvaart en visserij", zegt Leopold. "En er moet genoeg te eten zijn, dus we moeten niet de hele zee leegvissen."

De bioloog ziet de toekomst van de noordkaper niet als een verloren zaak. Maar, zegt hij: "Zolang we de zee blijven gebruiken zoals we nu doen, wordt het lastig voor die beesten."