Tadzjieken in Rusland na aanslag: 'Men was al tegen ons, maar nu nog erger'

Centraal-Aziaten in Rusland, met name Tadzjieken, hebben sinds de aanslag in Moskou vorige maand meer last van intimidatie, bedreigingen, (verbaal) geweld en discriminatie. Discriminatie komt al langer voor, maar de laatste weken neemt het toe, ervaren Tadzjieken.

"Laatst zat ik in de metro, toen er een oudere, stevige man instapte. Hij zei: 'Ik ben vies van je'", vertelt de Tadzjiekse Bahtiyar aan de NOS. "Toen ik vroeg wat hij bedoelde, zei hij dat ik gewoon mijn spullen moest pakken en moest verdwijnen. Ik ben in mijn eigen land, antwoordde ik, ik heb de dubbele nationaliteit. De afgelopen weken waren heel zwaar. Familieleden van mij huurden een appartement. Ze zijn eruit gezet. Zomaar, uit het niets. Toen ze naar de reden vroegen, kregen ze te horen dat het aan hun uiterlijk ligt."

Bahtiyar woont al twintig jaar in Rusland, waar hij werkt als elektricien. Hij ervaart de houding van veel Moskovieten als vijandig. Hetzelfde geldt voor de houding van de politie, die hard optreedt tegen Centraal-Aziaten. Ze worden vaker staande gehouden. "Mensen waren altijd al tegen ons, maar sinds de aanslag is het helemaal erg. Of het nu de Presidentiële Garde is of de politie, ze houden je altijd aan om je papieren te controleren."

Vandalisme en vasthouden

Media berichtten de afgelopen weken over tal van incidenten. Zo werd het bedrijf van een Centraal-Aziatische migrant in Blagovesjtsjensk in brand gestoken. In Kaloega, ten zuiden van Moskou, zijn migranten in elkaar geslagen. Daarnaast zouden Kirgizische migranten twee dagen zijn vastgehouden op het vliegveld in Moskou zonder eten en drinken, waarna ze zijn teruggestuurd. Taxichauffeurs moesten voor ze mochten rijden, bevestigen dat ze geen Tadzjieken zijn. En in de Zuid-Russische stad Voronezj is in een Centraal-Aziatisch restaurant een explosie geweest.

Er zijn bovendien berichten over politierazzia's op plekken waar veel Centraal-Aziaten werken, zoals in distributiecentra en op bouwplaatsen.

In Rusland woonden in 2023 zo'n drie miljoen Tadzjieken. Mogelijk meer, want er zijn veel ongedocumenteerden. De laatste 20 à 25 jaar, sinds de ondergang van de Sovjet-Unie, is er een grote toestroom van Centraal-Aziatische arbeidsmigranten naar Rusland.

Het gaat veelal om Tadzjieken en Kirgiezen", vertelt Rusland-deskundige Hubert Smeets. "Tadzjikistan is het armste land van de regio. Vijftig procent van het Bruto Nationaal Product is afkomstig van Tadzjieken die geld verdienen in Rusland en dat naar huis sturen. Er is dus weinig om voor terug te gaan."

Rusland heeft de arbeidsmigranten hard nodig. "De bevolking krimpt en is hoogopgeleid. Maar de arbeid die moet worden verricht, blijft hetzelfde. En dus komen arbeidsmigranten het werk doen op bijvoorbeeld de weg, in de bouw of als taxichauffeur", zegt Smeets. "Uitbuiting van deze groep komt veel voor. Het is bijvoorbeeld moeilijk voor ze om een huis te vinden en dus wonen ze met te veel mensen in één woning. Er is geen serieus beleid om uitbuiting tegen te gaan of ze te laten integreren."

Dat deze groep al langer wordt gediscrimineerd, beaamt Smeets. "Er zijn in Rusland ook bijna geen organisaties die ze steunen. Daar is het idee: ze mogen er wel zijn, maar moeten niet zeuren. De discriminatie komt voor uit de angst voor vreemdelingen en uit het gevoel van superioriteit. Een dominante Russisch-orthodoxe houding, waarbij men neerkijkt op de voormalig koloniale volkeren."

Veel angst

Kort na de aanslag adviseerde de Tadzjiekse ambassade in Rusland landgenoten om niet onnodig naar buiten te gaan. Een van de gevaren is opgepakt en uitgezet worden. Dat gebeurde onlangs toen een vliegtuig met Tadzjieken vanuit Sint-Petersburg werd gedeporteerd naar Tadzjikistan.

Migratieadvocaat Muhammad Sobirov vertelt aan de NOS dat hij de afgelopen weken wordt overspoeld door aanvragen van Centraal-Aziaten die in de problemen zitten. "Per dag krijg ik soms duizend hulpvragen. Er is veel angst. Het merendeel van die mensen wil weg. Terug naar hun vaderland of werken in een ander land."

Bahtiyar is ook bang. "Ik wil mijn kinderen snel het land uit hebben. Mijn vrouw is nog hier en de kinderen moeten naar school. Ik heb ze uit angst twee weken thuis gehouden. Uiteindelijk ga ik sowieso terug naar huis, want ik heb geen Slavisch uiterlijk."