Geen kinderen, geen lessen: in krimpend Japan sluit de ene na de andere school
De basisschool van Kazuyo Oono in de Japanse provincie Kochi gaat na 150 jaar dicht. "Vroeger waren hier zes basisscholen, vanaf vandaag zijn er maar twee over", zegt zij. "Als er geen kinderen zijn moet de school dicht. Het gebeurt overal."
Zoals op deze school gaat het op veel plekken in het snel vergrijzende Japan. In 2004 telde het land 23.420 basisscholen, sindsdien zijn er zo'n 5000 dichtgegaan. In dat tempo verdwijnt vóór 2030 meer dan een kwart van de scholen.
Het is een cijfer dat amper te bevatten is, maar voor de leerlingen zijn de sluitingen heel persoonlijk. "Ik voel me verdrietig omdat na al die jaren onze school moet sluiten", vertelt Itsuki Kawabuchi. Ze zit in groep 8 met slechts zeven anderen. "Het is een speciale plek voor me."
Geen kinderen, geen scholen
De schoolsluitingen zijn het gevolg van het geboortecijfer dat al acht jaar lang met een recordtempo daalt. In 2013 werden er 1,2 miljoen baby's geboren, in 2023 waren dat er slechts 758.631: een daling van 26 procent in tien jaar tijd. "Het is een kritische situatie", vertelde kabinetschef Hayashi tijdens de aankondiging van het nieuwste dieptepunt. "Binnen nu en zes jaar, tot 2030, is onze laatste kans om de trend om te gooien."
Volgens het Nationale Instituut voor Bevolking en Sociale Zekerheid krimpt de bevolking tot 2070 met ongeveer 30 procent, van 125 miljoen naar 87 miljoen mensen. De Japanse premier Kishida noemde het "de grootste crisis" die Japan ervaart. De demografische kentering veroorzaakt flinke problemen voor het basisonderwijs: scholen hebben simpelweg te weinig kinderen om open te blijven.
Correspondent Anoma van der Veere ging op bezoek bij de sluitingsceremonie van de school in Kochi:
"Niks aan te doen", vertelt leerling Rui Takahashi nuchter in een bijna leeg klaslokaal. In een opslagruimte verderop in de gang staan tientallen tafels en stoelen opgestapeld. Met drie verdiepingen en acht lokalen is er op de school plek voor meer dan 300 leerlingen. Maar alle jaarlagen bij elkaar opgeteld volgen er slechts 38 kinderen lessen. De school functioneerde jarenlang ver onder de maximale capaciteit.
Het is de reden dat de lokale onderwijsraad heeft besloten de faciliteiten te sluiten. "De overgebleven kinderen moeten nu naar een andere school in de regio", zegt directeur Oono van de school in Tsuno. "Maar die zijn veel verder weg."
Ook de jongeren verdwijnen
De schoolsluitingen zijn vooral op het platteland voelbaar. Jonge ouders verhuizen naar grote steden op zoek naar werk en onderwijs. De meesten van hen blijven daar. Het veroorzaakt een snelle leegloop van het Japanse achterland.
"Hier stond vroeger een rond schoolgebouw", vertelt Yoshie Taniwaki, eigenaresse van Seiran no Sato. Haar kleine hotel en restaurant zijn gebouwd op het voormalige sportveld van een van de gesloten basisscholen in de gemeente Tsuno. "Ik wilde eigenlijk niet meer werken, daar ben ik veel te oud voor. Maar toen ze hier een parkeerplaats van maakten kwam er niemand meer. Daar moest ik iets tegen doen."
De nationale overheid probeert op verschillende manieren jongeren naar het platteland te lokken. Zonder succes. Terwijl 11 van de 47 provincies in Japan een daling zullen zien van meer dan 30 procent in 30 jaar tijd, groeide megastad Tokio sinds 2020 met 2,5 procent naar meer dan 14 miljoen inwoners.
Daarom hoopt Taniwaki het dorp te redden door toeristen aan te trekken. "Ik bouwde deze plek zodat er weer mensen zouden komen", vertelt Taniwaki. "Die komen gelukkig ook." Verrassend genoeg waren het niet alleen de toeristen die hun weg naar het dorp vonden.
"Ik was de laatste student op de basisschool die hier vroeger stond", vertelt Hanae Watanabe. Ze is geboren in Tsuno, maar was voor haar studie en werk naar de grote stad vertrokken. Recent besloot ze terug te komen om te werken bij Seiran no Sato. "Ik wilde al terug, maar dan moet je wel werk hebben. Dus deze faciliteit kwam als geroepen", vertelt Watanabe.
Het lijkt een druppel op een gloeiende plaat. De Japanse Beleidsraad schat dat 896 gemeentes dreigen te verdwijnen. "We proberen mensen terug te laten komen, maar uiteindelijk is het slechts een rem op het onvermijdelijke", vertelt Taniwaki. Watanabe houdt de moed erin. "Het zou mooi zijn als meer mensen zoals ik terug zouden komen."
