Migranten kunnen vanuit Niger weer naar Libië, dwars door de Sahara
Op dinsdag is het altijd druk in de straten van Agadez. In deze woestijnstad in Niger maken wekelijks duizenden mensen zich op voor een dagenlange reis: dwars door de Sahara, richting het noordelijke buurland Libië. Jerrycans worden tot aan de rand toe gevuld met water, mobiele telefoons nog snel aan de lader gelegd.
"Iedereen in Agadez is blij", zegt Hassan, gebarend naar zijn passagiers, een stuk of 25 jonge Nigerezen. "De weg ligt weer vrij."
Nauwelijks drie maanden geleden was Hassan geen gewone man met een reisbureau, maar een crimineel. Althans dat was hij volgens de overheid, wanneer hij een buitenlandse migrant door de Sahara vervoerde in zijn witte pick-uptruck. "En dat ben ik gewoon blijven doen", zegt Hassan, briesend vanachter zijn witte sjaal.
Antismokkelwet
Maar dat moest wel in het geheim. In 2016 trad een antismokkelwet in werking die Nigerezen verbood om migranten te vervoeren. Wie dat toch deed, liep het risico op een gevangenisstraf. De migratieroute door Agadez, dat jarenlang bekendstond als hét kruispunt richting Europa, stortte in.
In ruil voor het doorvoeren van deze wet, kreeg Niger van de Europese Unie tientallen miljoenen euro's aan hulpgeld. Een deel daarvan werd gestoken in werkgelegenheidsprojecten, om Nigerezen te compenseren die hun migratiehandel in rook hadden zien opgaan. "Maar daar hebben wij niets van gezien", zegt Hassan. "Deze hele regio was één grote gevangenis."
Staatsgreep
Een grote omslag kwam toen vorig jaar zomer militairen met een staatsgreep de regering omverwierpen. In de daaropvolgende maanden werd duidelijk dat het nieuwe militaire regime het land op een andere manier wilde leiden. Zo verbraken zij de banden met oud-kolonisator Frankrijk: de Franse missie moest het land verlaten, de ambassade sloot de deuren.
Ook de samenwerking met de Europese Unie ging op de schop. De junta wil een einde maken aan de Europese trainingsmissie Eucap; deze moet binnenkort het land verlaten. Het schrappen van de antismokkelwet, die met steun van Brussel tot stand kwam, past in deze lijn.
Inwoners hopen dat het hier weer wordt zoals vroeger.
Het was feest in Agadez, toen eind vorig jaar een einde kwam aan de omstreden wet. Drie maanden later is de sfeer van euforie nog altijd voelbaar zelfs bij de lokale autoriteiten. "Inwoners hopen dat het hier weer wordt zoals vroeger", zegt Oumarou Amadou, migratie-ambtenaar bij de regionale overheid. "Toen buitenlandse migranten massaal door Agadez reisden."
Of dit ooit zal gebeuren, is onzeker. Het aantal buitenlanders dat via Agadez naar het noorden reist, is nog maar ietsje toegenomen. "De meeste migranten nemen nog altijd de routes die zijn ontstaan toen smokkel illegaal was gemaakt", zegt Oumarou. Hij gebaart naar een kaart van de regio op zijn kantoor. Smokkelaars nemen migranten mee met een grote boog om Agadez heen.
Naar Libië
Vanuit Agadez kan een rit naar Libië zo'n vier à vijf dagen duren. Pick-uptrucks verzamelen zich aan de rand van de stad; met een militaire escorte reizen de tientallen wagens naar de noordelijke stad Dirkou. Vanuit daar is het ieder voor zich.
De meeste mensen die vanuit Agadez naar Libië reizen, zijn jonge Nigerezen, zoals Habilou Sayana. Hij wil werk zoeken in Libië, zodat hij zijn familie in de zuidelijke regio Zinder kan helpen. "Wat voor werk dan ook."
Felix Mensah, uit Ghana, is een van de weinige migranten uit het buitenland. "Goedemorgen!", zegt hij opgewekt in het Nederlands. "Alles goed, alles prachtig." Hij wil graag naar Amsterdam, waar een tante van hem woont. Daarvoor zal hij behalve de woestijn ook de Middellandse Zee moeten oversteken. "Natuurlijk ben ik bang", zegt hij. "Maar God zal ons beschermen om onze bestemming te bereiken."
De migratie komt weer op gang in Niger, ziet correspondent Saskia Houttuin:
