Sjoemelen met muziekstreams: artiesten en platenmaatschappijen weten al jaren dat het gebeurt, maar voor het eerst heeft een rechter zich er nu over uitgesproken. Een 53-jarige man is in Denemarken veroordeeld tot anderhalf jaar cel vanwege fraude met muziekstreams.
Hij moet drie maanden de gevangenis in, de rest is voorwaardelijk. Dat meldt de Deense publieke nieuwsomroep. De man zou ruim een half miljoen euro hebben verdiend door zijn muziek tientallen miljoenen keren af te laten spelen met technische trucjes. De rechtbank sprak van een serieuze zaak.
De Deense officier van justitie voerde eerder aan dat nepstreams niet alleen schadelijk zijn voor muziekstreamingsdiensten als Spotify en Deezer, maar ook voor artiesten waarvan muziek wél op eerlijke wijze wordt beluisterd.
Opbrengsten
Elke keer dat een liedje afgespeeld wordt via een streamingdienst, levert dat de artiest een klein bedrag op. In Nederland betaalt Spotify tussen de 3 en 5 euro per duizend streams uit, bleek eerder uit een rondgang van NOS Stories.
"Het is niet zoals met het downloaden van liedjes vroeger, want daar kreeg je als maker een vast bedrag per download voor", zegt Floris Janssen, general manager van platenmaatschappij 8ball Music.
"Streamingdiensten verdienen een bedrag per maand aan abonnementen en reclame-inkomsten. Dat wordt daarna verdeeld op basis van hoe vaak een liedje in verhouding tot andere is afgespeeld. Als iemand nepstreams genereert, gaat dat dus ten koste van de inkomsten van bonafide artiesten en platenmaatschappijen. Dat is heel kwalijk. Ik zie ook weleens bepaalde liedjes gekke sprongen maken in de toplijsten. Dan denk je: dat kan niet kloppen."
Hitlijstmanipulatie
De muziekindustrie heeft in het verleden vaker te maken gehad met methodes om verkoopcijfers op te stuwen. Erwin Angad-Gaur van de Kunstenbond legt uit: "Als vakbond weten we dat het door artiesten zelf opkopen van singletjes vroeger zeker voorkwam. Men kocht dan een plaat op om hoger in de hitparade te komen."
Een vergelijkbare strategie werd soms in het downloadtijdperk gehanteerd. Televisieprogramma Rambam toonde in 2014 aan dat hitlijsten gemanipuleerd konden worden door een liedje heel vaak te downloaden. Daarop besloot de Stichting Top 40 om het aantal downloads niet meer mee te tellen in zijn hitlijst.
Janssen: "Zoiets kunnen fraudeurs voor het geld doen, maar ook om op te vallen. Met hogere verkoopcijfers kun je zeggen dat je een hit hebt. Dat is goed voor je boekingen."
Ook nu streaming de dominante manier is om muziek te beluisteren, wordt er door kwaadwillenden geprobeerd om hits te 'kopen'. Zo kunnen nummers bijvoorbeeld makkelijker in playlists komen, waarin populaire liedjes worden uitgelicht. Angad-Gaur: "De muziekindustrie is technisch veranderd, maar de mensen zijn niet veranderd. Dus denk je dat het nu niet gebeurt? Bij streaming is het alleen onzichtbaarder dan bij het opkopen van singletjes."
Anti-fraudemaatregelen
Voor het grote publiek zijn de moderne fraudemethodes misschien minder zichtbaar, maar streamingdiensten zelf kunnen ze naar eigen zeggen juist goed herkennen. Ze hebben daarom geïnvesteerd in verschillende anti-fraudemaatregelen.
Antoine Monin, Managing Director van Spotify in West-Europa, wil niet zeggen welke maatregelen dat precies zijn, om streamsjoemelaars niet wijzer te maken. "Maar we gebruiken zowel menselijke als technische middelen. We doen er alles aan om dit soort fraude tegen te gaan, ook als er mensen vervolgd moeten worden. Dit is diefstal."
Volgens hoogleraar intellectueel eigendomsrecht Dirk Visser is de gang naar de rechter, zoals in Denemarken, meestal niet nodig. "Dit is iets dat in de meeste gevallen door Spotify eigenhandig aangepakt wordt. Als ze manipulatie opmerken, word je als artiest 'bestraft' en loop je het risico helemaal geen geld van ze te krijgen. Dat willen de platenmaatschappijen van zulke artiesten ook niet. Daarmee ontstaat er een soort sociale controle, bovenop de fraudedetectie."
Aantallen nepstreams
Ondanks de verschillende maatregelen geeft ook Spotify toe dat er wel degelijk gesjoemeld wordt met muziekstreams. Vorig jaar becijferde zakenbank JP Morgan volgens de Financial Times dat ongeveer 10 procent van alle streams nep is.
Antoine Monin van Spotify herkent zich niet in die berekening. Hij wijst op onafhankelijk Frans onderzoek uit 2023, waarvoor ook concurrenten Deezer en Kobalt data aanleverden. "Daaruit kwam naar voren dat in Frankrijk tussen de 1 en 3 procent van alle streams nep is. Dat is beperkt, maar het moet nog verder omlaag." Hij verwacht dat de cijfers in Nederland vergelijkbaar zijn, maar zegt hier geen data van te hebben.
De Kunstenbond overweegt om in gesprek te gaan met Spotify over de aanpak van streamingfraude: "We hebben als muziekindustrie een gezamenlijk belang hierin."
