Eeuwenoude oases Marokko dreigen te verdwijnen door klimaatverandering

• 

  Samira Jadir

  correspondent Marokko

Door de opwarming van de aarde heeft Marokko de afgelopen jaren te maken met extreme droogte. Het zuiden van het land staat bekend om zijn idyllische oases, maar door een gebrek aan regenval in de afgelopen zes jaar veranderen deze plekken in rap tempo in woestijngebied. Daarmee dreigen ook een eeuwenoud landbouwsysteem en de bijbehorende leefcultuur te verdwijnen.

In M'Hamid El Ghizlaine wordt elke vrijdag gebeden om regen. Het oasegebied bestaat naast een centrum nog uit zeven omringende dorpen, die allemaal afhankelijk waren van het water uit de inmiddels compleet drooggevallen rivier de Draa.

"Het was hier heel groen en vruchtbaar, maar nu lijkt het wel een kerkhof," vertelt bewoner Halim Sbai. Hij is betrokken bij zijn woonplaats en probeert uit alle macht het stadje van de ondergang te redden.

Het is moeilijk voorstelbaar dat het stuk grond dat hij laat zien ooit groen en vruchtbaar was. De bladeren van de palmbomen hangen naar beneden en zijn verdroogd. Ooit stond deze regio bekend om zijn dadels. In steden als Casablanca en Marrakech werden ze geroemd om hun volle smaak. Maar dadels geven de palmbomen al lang niet meer.

Door de aanhoudende droogte is er een strijd om het water losgebarsten. Sinds 2014 stroomt er geen regenwater meer door de Draa en zijn de bewoners aangewezen op waterputten. Waar er twintig jaar geleden nog water werd gevonden op een diepte van 6 meter, worden er nu putten geslagen van minimaal 14 meter diep.

"Ik doe veel moeite om deze plek weer tot leven te brengen, maar dit veroorzaakt wel de verdere uitsterving van de rest van de oase. We brengen 5 procent tot leven en 95 procent sterft af," vertelt Halim. "Er moeten snel regels komen, zoals afspraken over hoe diep de putten mogen zijn."

Nu onttrekken de diepste putten grondwater aan de directe omgeving, waardoor de bewoners die het geld en de middelen niet hebben om dieper te kunnen graven, achter het net vissen:

Midden in het palmbomenkerkhof zien we een klein stukje groene grond liggen. Hier heeft meneer Gheurni uit wanhoop een klein project opgezet: hij heeft twaalf bomen geplant om ervoor te zorgen dat ze niet uitsterven.

Met weemoed denkt hij terug aan betere tijden: "De Draavallei was ooit een paradijs, in de regio groeiden verschillende soorten dadels rijkelijk. De rivier bracht ook zijn rijkdom aan water. Alles was groen en er was een bloeiend planten- en dierenleven. Inmiddels heeft de droogte alles verwoest."

Resorts en hotels

Om grondwater te kunnen oppompen wordt er door de inwoners van M'Hamed El Ghizlaine veel gebruikgemaakt van zonnepanelen. Op de lange termijn een economisch en milieuvriendelijk hulpmiddel, maar ook de grote hotels en resorts in de regio hebben deze techniek ontdekt om aan hun water te komen. In combinatie met hun vermogen om de diepste putten te kunnen slaan, zorgen zij ervoor dat er nog minder water overblijft voor de lokale bewoners.

Toch zien de bewoners van de oase toerisme niet als iets slechts. Hoewel de meeste jongeren naar de grote steden vertrekken in de hoop daar een bestaan op te bouwen, zorgen de banen die de resorts en hotels opleveren ervoor dat in ieder geval een deel van de jonge mensen nog in de regio blijft.

Oprukkend zand

Omdat er steeds minder begroeiing is in de oasegebieden hebben het zand en de wind er vrij spel. Hierdoor worden huizen bedolven en worden ze onbewoonbaar. Het dorpje Bounou telt nog maar vier gezinnen van de vierhonderd die er ooit woonden. De achterblijvers zijn voornamelijk kinderen en oude mensen. De andere dorpelingen zijn naar de steden vertrokken, waar ze meer kans hebben op een goede toekomst.

Toch zijn er mensen die blijven. Ze zijn zelfs bereid om in te boeten op hun gezondheid. Door het fijne zand dat door de kieren van de huizen naar binnen waait gaan alle bewoners kuchend door het leven.

Mountasser is het dorpshoofd van Bounou. Een aantal jaar geleden vertrok hij uit het dorp, maar hij is onlangs teruggekeerd omdat hij Bounou miste en wilde helpen. "Hier stroomde vroeger een grote rivier, maar nu moeten we het doen met een watertank," zegt Mountasser.

De 26-jarige Abderrazik is één van de weinige jonge mannen die nog in Bounou wonen. Hij neemt ons mee naar het plaatselijke clubhuis waar tot voor kort activiteiten voor de kinderen werden georganiseerd.

"We moeten nu alles buiten doen met de kinderen. Het dak van het clubhuis is te gevaarlijk omdat er veel zand op ligt. Het kan elk moment naar beneden storten," vertelt hij. Maar aan vertrekken wil hij niet denken.

In M'Hamed El Ghizlaine is de levendige muziekscene nog een van de weinige redenen voor jong volwassenen om de oase niet te verlaten. Halim heeft er een muziekschool geopend waar jonge muzikanten zich bekwamen in het spelen van de zogenaamde 'woestijnblues', een muziekgenre dat de regio internationale faam heeft bezorgd.

Jaarlijks worden er internationale muziekfestivals georganiseerd, zodat artiesten en bezoekers uit het buitenland kennis kunnen maken met de oasecultuur en de bijbehorende muziek. "De landbouw is verdwenen, maar we hopen dat de muziek nog lang zal voortbestaan," vertelt Halim.