Navalny was 'Poetins grootste angst'

Advocaat, politicus en boegbeeld van de anti-corruptiebeweging Aleksej Navalny, die vandaag in hechtenis overleed, stond bekend als de grootste criticus van de Russische regering en de machthebbers in het Kremlin.

Door The Wall Street Journal werd hij ooit omschreven als "de man die het meest wordt gevreesd door Vladimir Poetin". De Russische president sprak Navalny's naam vrijwel nooit uit.

Navalny werd geboren op 4 juni 1976 en groeide op in Obninsk, een dorp op zo'n 100 kilometer van Moskou. Zijn vader, geboren in Oekraïne, was militair, en zijn moeder laboratoriumassistent voor micro-elektronica. De zomers bracht Navalny door bij zijn oma in Oekraïne. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie opende de familie een eigen rietenmeubelfabriek.

Navalny ging rechten studeren in Moskou en sloot zich na het behalen van zijn graad in 2000 aan bij Jabloko, een Russische liberale en doorgaans pro-westerse politieke partij. Vier jaar later werd hij de stafchef van de partij in Moskou. In 2007 werd hij uit de partij gezet. De partij zei dat dat was vanwege "nationalistische activiteiten", maar volgens Navalny zelf was de echte reden voor zijn ontslag dat hij eiste dat Jabloko-leider Grigori Javlinski zou aftreden.

Russische Mars

Navalny nam deel aan de Russische Mars, een jaarlijkse extreemrechtse parade die slogans gebruikt als 'Rusland voor de Russen' en 'Stop met het voeden van de Kaukasus'. In 2008 begon hij met zijn anticorruptiewerk. Hij startte verschillende projecten om fraude en oneerlijke concurrentie bij openbare aanbestedingen van overheidsinstanties en staatsbedrijven openbaar te maken.

Later maakte hij blogs en video's op YouTube met daarin voorbeelden van fraude en gesjoemel door president Poetin en diens clan. Hij stond aan het hoofd van een onderzoeksteam dat zijn pijlen richtte op het ontmaskeren van de verborgen bezittingen van Poetins bondgenoten.

Miljoenen volgers

Op sociale media had hij miljoenen, met name jonge, volgers die ook een einde willen aan het presidentschap van Poetin. De autoriteiten probeerden hun politieke tegenstander op alle mogelijke manieren monddood te maken. Zo werd hij meermalen gearresteerd voor het organiseren van protesten.

Bij de verkiezingen in 2011 lanceerde Navalny een publiekscampagne waarin hij opriep niet op Poetins partij te stemmen. Bij massaprotesten in Moskou tegen verkiezingsfraude en Poetin werd hij opgepakt en vijftien dagen vastgezet.

In 2013 stelde Navalny zich verkiesbaar als burgemeester van Moskou. Hij eindigde met 27 procent van de stemmen als tweede, achter Poetin-bondgenoot Sergej Sobjanin.

In 2017 werd de oppositieleider drie keer opgepakt voor het organiseren van protesten tegen Poetin. Tijdens een van die protesten werd hij bekogeld met een bijtende chemische stof, waardoor hij grotendeels blind raakte aan een oog.

Lang strafblad

Navalnys doel was om het bij de verkiezingen in 2018 op te nemen tegen Poetin, maar die droom kon hij niet waarmaken. Door een lang strafblad, vanwege alle arrestaties en veroordelingen wegens het oproepen tot illegale demonstraties en andere ondermijnende activiteiten, kreeg hij van de kiescommissie geen toestemming om aan de verkiezingen mee te doen.

Maar hij hield een belangrijke stem in de politiek vanwege zijn tactiek van 'slim stemmen', een wapen dat de oppositie vandaag de dag nog altijd hanteert. Via een website gaf hij Russen een stemadvies tegen kandidaten die zich door het Kremlin de wet lieten voorschrijven.

Het is duidelijk dat Navalny in kringen rond het Kremlin niet geliefd was, maar ook liberalen bekritiseerden hem vanwege zijn ultranationalistische sentimenten. Zo zei hij na de annexatie van de Krim door Rusland dat die annexatie weliswaar in strijd was met het internationale recht, maar dat "de Krim nu tot Rusland behoort".

Vergiftigingen

Navalny werd niet alleen vaak opgesloten, er is ook meerdere malen geprobeerd hem te vergiftigen. In 2019 zat hij weer eens korte tijd vast en werd toen met een sterk opgezwollen gezicht en rode plekken naar het ziekenhuis gebracht. Navalny zei dat hij vergiftigd was, volgens de overheid ging het om een allergische reactie.

Een jaar later werd hij tijdens een vlucht van Tomsk naar Moskou ernstig ziek. Hij werd uiteindelijk in coma gehouden in een ziekenhuis in Omsk. Na veel druk van zijn team, familie en diverse landen werd hij uiteindelijk overgebracht naar een ziekenhuis in Berlijn. Volgens Duitse artsen was hij vergiftigd met het zenuwgas novitsjok.

Navalny was ervan overtuigd dat het Kremlin achter de vergiftiging zat en ook mensenrechtenrapporteurs van de Verenigde Naties stelden de Russische overheid verantwoordelijk. Rusland sprak betrokkenheid tegen.

Toch besloot hij terug te keren naar Rusland. Daar werd hij op het vliegveld direct gearresteerd en veroordeeld tot 2,5 jaar cel, omdat hij zich tijdens zijn herstelperiode in Berlijn niet aan een meldplicht had gehouden.

Daarbovenop kwamen later meer veroordelingen, voor aanklachten als fraude, minachting van de rechtbank en het oprichten van "een extremistische beweging". Zo kreeg hij afgelopen zomer nog 19 jaar cel opgelegd.

Gezondheid

Navalny zat de afgelopen jaren in meerdere strafkolonies. Er waren al enige tijd grote zorgen over zijn gezondheid. Zo zou hij geregeld zijn gemarteld en ondanks ernstige maagklachten meermaals in de isoleercel zijn geplaatst.

De laatste maanden zat Navalny vast in de strafkolonie IK-3, op een van de meest onherbergzame plekken van Rusland. Daar overleed hij vandaag, onder voorlopig onopgehelderde omstandigheden. Navalny laat een vrouw, een zoon en een dochter achter.