Veel kilometers en laag inkomen: groep met brandstofauto kwetsbaar voor verduurzaming
Een groep van tussen de 113.000 en 270.000 huishoudens is financieel kwetsbaar voor beleid gericht op duurzamer vervoer. Dat concludeert onderzoeksorganisatie TNO. Gekeken werd naar het aantal afgelegde kilometers, het inkomen, en in hoeverre openbaar vervoer een alternatief is. Het exacte aantal hangt af van de brandstofprijs en welke grens voor laag inkomen wordt genomen.
"In de energietransitie wordt het gebruik van een brandstofauto steeds verder ontmoedigd door regels zoals milieuzones en hogere brandstofprijzen door belastingen", zegt Peter Mulder van TNO. Volgens Mulder is het naast verduurzaming ook belangrijk om oog te houden voor huishoudens die de overstap naar duurzamer vervoer niet zelf kunnen maken.
"Als een huishouden afhankelijk is van de auto en vanwege beperkte financiële middelen geen elektrische auto aan kan schaffen, dan verhoogt dit de kans op vervoersarmoede", zegt Mulder. Dat betekent dat bepaalde banen, voorzieningen en sociale relaties onbereikbaar worden vanwege te hoge vervoerskosten.
De groep huishoudens die kwetsbaar is voor maatregelen die duurzame mobiliteit moeten bevorderen, bevat relatief veel gezinnen met kinderen. Vooral eenoudergezinnen zijn oververtegenwoordigd, ziet TNO. Vaak is de inkomstenbron een uitkering of pensioen. Ook bevinden de huishoudens zich vooral aan de zuidoostrand van Nederland. Onder meer in de regio Venlo, Enschede en Zevenaar, in het gebied in de lijn tussen Bergen op Zoom en Oss, maar ook in wijken van Rotterdam en Almere zijn deze huishoudens relatief veel aanwezig.
Impact accijnsverlaging
Vanwege de hoge brandstofprijzen voerde het kabinet tussen april 2022 en juli 2023 een accijnsverlaging door. Uit een simulatie blijkt dat voor de geïdentificeerde groep 'risico-huishoudens' dat circa 260 tot 300 euro per jaar heeft opgeleverd. Voor andere huishoudens met een auto gaat het om 185 euro.
Peter Mulder: "Ze hebben er veel baat bij gehad, maar omdat slechts een paar procent van alle huishoudens tot deze kwetsbare groep behoort, komt ongeveer 98 procent van de kosten van deze maatregel ten bate van minder of niet-kwetsbare huishoudens." Een algemene accijnsverlaging is daarom geen efficiënte maatregel om deze relatief kleine groep huishoudens te helpen, concludeert Mulder.
Volgens TNO is beleid gericht op intensiever gebruik van alternatieve vervoersmiddelen zoals de elektrische fiets, deelvervoer en openbaar vervoer kansrijker, met name omdat de meerderheid van de 'risico-huishoudens' in stedelijke gebieden woont. Om hier meer concrete uitspraken over te doen is wel meer onderzoek nodig, zegt Mulder.