Facebook is na 20 jaar verweven in onze maatschappij, met machtige Zuckerberg
Kun je je nog een leven voorstellen zonder Facebook, Instagram of WhatsApp? Wat ooit begon als een digitaal smoelenboek voor studenten op Harvard, is uitgegroeid tot een mondiaal bedrijf met enorm veel macht. Vandaag bestaat het bedrijf 20 jaar. Oprichter Mark Zuckerberg zit nog altijd zeer stevig in het zadel, ondanks de kritiek door de jaren heen.
Berucht is het verhaal dat voorafging aan de oprichting. In 2003 bedacht Zuckerberg in een aangeschoten bui 'FaceMash', een site waar studenten konden aangeven wat de knapste vrouwen waren op de campus. Daarvoor maakte hij zonder toestemming gebruik van persoonlijke informatie. De site werd vrijwel gelijk op zwart gezet en hij werd beschuldigd van privacyschendingen. Hij kwam ervan af met een waarschuwing.
Jaren later omschreef hij de site als een "grap". De ophef en kritiek waar hij toen al mee te maken kreeg, zouden hem in de jaren erna veel vaker achtervolgen. Zuckerberg leidt inmiddels een imperium onder de merknaam Meta, waaronder naast Facebook ook het aangekochte Instagram en WhatsApp vallen.
Een geschiedenis van crises
Van desinformatie rond verkiezingen, filterbubbels, grote en kleinere privacyschandalen, tot kritiek op de aanpak van haatzaaien. Deze week nog moest Zuckerberg zich samen met andere tech-CEO's verantwoorden tegenover Amerikaanse politici over hoe het bedrijf in hun ogen tekortschiet in beschermen van kinderen online.
Onder druk van een senator ging hij zelfs staan om sorry te zeggen tegen families van slachtoffers van online kindermisbruik.
Geen van de grote schandalen heeft geleid tot het einde van Facebook of een van de andere platforms. Nog altijd loggen wereldwijd dagelijks meer dan drie miljard mensen in op een van de apps van het bedrijf, en maakt het miljarden euro's winst.
Het laat zien dat Meta sterk verweven is met onze maatschappij en dat het niet zomaar mogelijk is voor andere apps om die rol over te nemen. Zo sterk zelfs dat de Amerikaanse toezichthouder FTC het bedrijf al jaren op de korrel heeft. Sinds eind 2020 loopt er een zaak om het bedrijf op te knippen. Tot nu toe met weinig succes. In de EU hebben ze een andere aanpak: nieuwe regels die de macht van Meta (en andere techgiganten) moet inperken.
Dat ziet Meta als een dreiging, de vraag is of het ook de grootste dreiging is. Die komt mogelijk eerder van een concurrent: TikTok, de app met een verslavend algoritme dat je continu nieuwe ultrakorte video's voorschotelt. Alles om ervoor te zorgen dat je maar blijft kijken. Dat is nadelig voor Zuckerberg, want als je op TikTok kijkt zit je op datzelfde moment niet op Instagram of Facebook.
TikTok kwam onder de figuurlijke kopieermachine terecht. Instagram kreeg 'Reels', waarmee Zuckerberg hoopte de groei van zijn concurrent af te vangen. Waar dat eerder lukte met concurrent Snapchat, gaat dat bij TikTok minder goed. De app van Chinese makelij heeft inmiddels meer dan een 1 miljard gebruikers wereldwijd.
De macht van Zuckerberg
Wie Facebook zegt, zegt eigenlijk automatisch Mark Zuckerberg. Waar veel oprichters de touwtjes volledig of grotendeels uit handen geven, is Zuckerberg nog altijd oppermachtig. Hij is niet alleen de dagelijks bestuurder, maar ook voorzitter van de raad van commissarissen en heeft dusdanig veel macht dat hij alleen zichzelf kan wegsturen.
Zuckerberg maakt nog geen enkele aanstalten om dat te doen. Twee jaar geleden zette hij een grote koerswijziging in werking: Facebook werd Meta. Het bedrijf ging zich richten op het ontwikkelen van de metaverse - een digitale wereld die je bezoekt met een VR-headset.
Het kostte de techgigant al tientallen miljarden dollars aan investeringen, maar groot succes blijft tot nu toe uit. Inmiddels gooit hij het alweer over een andere boeg: alle ballen zijn nu gericht op een 'super AI'. Het laat zien dat de druk op techbedrijven om te innoveren heel groot blijft. En dat ook Meta daarin mee wil blijven doen.
Voorlopig is het vooral groot, ook in Nederland, dankzij apps die al jaren bestaan. Recent onderzoek van Newcom laat zien dat meer dan 13 miljoen mensen WhatsApp gebruiken, Facebook op 10 miljoen zit en Instagram 8 miljoen. Dat heeft niks te maken met de metaverse of nieuwe AI-ontwikkelingen, maar vooral dat overstappen naar iets anders lastig is.
