Populistisch rechts wint met anti-Roma-campagne terrein in Portugal

• Miral de Bruijne

  correspondent Spanje en Portugal

Het is rustig op straat in Póvoa de São Miguel. De afgelopen veertig jaar is het aantal inwoners hier zeker gehalveerd. Er wonen nu zo'n 600 mensen. Uitzonderlijk is dat niet in dit soort kleine dorpen en steden in Zuid-Portugal. En met de demografie is ook het stemgedrag veranderd. Póvoa de São Miguel was ooit een communistisch dorp, nu is de op een na grootste partij het rechts-populistische Chega.

Het is een schoolvoorbeeld van de politieke verschuiving in het zuiden van Portugal. André Ventura en zijn Chega worden juist in deze regio steeds populairder. De partij bestaat nog geen vijf jaar en volgens de peilingen zouden ze bij de verkiezingen op 10 maart zeker 15 procent van de stemmen behalen. Iets dat nog geen decennium geleden ondenkbaar leek in het links-socialistische Portugal.

Als je over de vele provinciale wegen door de regio Alentejo rijdt, is de campagne goed zichtbaar. En de billboards van Chega vallen misschien nog wel het meest op. Partijleider Ventura lacht je toe terwijl door de gezichten van de andere politici grote rode kruizen zijn gezet. Het is geen vandalisme, maar het originele bord. Want Chega wil laten zien: het is Ventura tegenover de elite.

Roma mikpunt

In Portugal gaat veel mis, vindt de politicus, en volgens hem behoren tot de grootste boosdoeners de ongeveer 50.000 Portugese Roma. En dat maakt Ventura een racist, vindt José Carlos. Hij is de oudste man en dus de leider van de Romagemeenschap van Póvoa de São Miguel. Samen met zijn vrouw en kinderen zit hij voor zijn huis, terwijl de kleinkinderen in de regen op straat spelen.

Carlos snapt niet hoe een partij als Chega ten koste van de Roma aan populariteit kan winnen. "Ventura is ontzettend gemeen tegenover de Roma en het is mij niet duidelijk waarom", vertelt Carlos.

Racisme aan het adres van de Portugese Roma is niet nieuw, maar is sinds de oprichting van Chega wel toegenomen. Volgens Ventura leven de Roma van uitkeringen en zijn ze overmatig betrokken bij criminaliteit. Maar Carlos spreekt dat fel tegen. "Ik heb mijn hele leven hard gewerkt in de landbouw en de jonge generatie werkt nog altijd voor hun geld."

Ook de burgemeester van Póvoa de São Miguel, António Montezo, zegt dat er in zijn dorp geen sprake is van frictie tussen de Roma-gemeenschap en de rest van het dorp. Maar hij ziet ondertussen wel hoe de leuzen van Chega ook hier aanslaan. "Volgens hun slogans willen ze van de Roma af, maar dat is onzin natuurlijk. We leven niet meer in de middeleeuwen, je kan een groep mensen niet zomaar verdrijven. Mensen moeten ook hier gewoon samen leren leven."

Maar dat samenleven gaat volgens António Condeça steeds moeilijker. De pensionado woont al jaren in het dorp en drinkt zijn dagelijkse wijntje in het café tegenover het gemeentehuis. "Ik ben zeker geen racist of tegen de Roma", begint Condeça. "Maar de Roma-gemeenschap wordt hier steeds groter, hun vrouwen zijn altijd zwanger. Dat is hun manier om te overleven. Want hoe meer kinderen je hebt, hoe meer subsidies je van de overheid krijgt." Hij benadrukt: "Ik ben dus niet tegen de Roma, maar tegen het systeem."

De inwoners van Póvoa de São Miguel spreken niet graag over politiek. In het café wil verder niemand iets kwijt over de Roma of het veranderde politieke landschap. Ook Condeça zegt:" Ik heb nooit deel uitgemaakt van een politieke partij, ik stem op de persoon die me het meest aanstaat."

Juist dat is volgens burgemeester Montezo de reden dat de politiek hier zo aan het veranderen is. "Vroeger was men lid van een politieke partij, tegenwoordig is dat niet meer het geval. De populistische partijen springen in dat gat. Met hun kritiek op anderen winnen ze zo de stemmen."