Zes vragen (en antwoorden) over PFAS in eieren van hobbykippen
Het nieuws dat ook ver buiten de regio Dordrecht eieren met te veel PFAS zijn gevonden, roept vragen op. We beantwoorden de zes belangrijkste.
1. Is het nog wel veilig om eieren van mijn eigen kip te eten?
Dat weten we niet. Bij de eieren van hobbykippenhouders die de NOS liet testen zaten eieren waarin helemaal geen PFAS werd aangetroffen en die je dus gewoon kunt eten. Maar er zaten ook eieren tussen met sterk verhoogde PFAS-waardes die je volgens experts beter niet of maar heel weinig kunt eten.
In het meest extreme geval zat in eieren drie keer meer PFOS, een vorm van PFAS, dan is toegestaan volgens de EU-norm. Dat komt neer op 150 nanogram PFOS. Een volwassene van 70 kilo mag per week maximaal 300 nanogram PFOS binnenkrijgen. Dat betekent dus dat een volwassene al aan de maximale wekelijkse hoeveelheid zit met twee van die eieren, terwijl je ook al PFAS binnenkrijgt via bijvoorbeeld drinkwater en vis.
In de regio Dordrecht raadt het RIVM inmiddels af om eieren van hobbykippen te eten, vanwege het hoge PFOS-gehalte. In de rest van het land is zo'n waarschuwing er niet, maar experts die de NOS raadpleegde zeggen: totdat er meer duidelijk is over de omvang van het probleem, kun je als volwassene beter niet meer dan twee hobbykippeneieren per week eten.
2. En eieren uit de supermarkt dan?
Een doosje eieren uit de winkel is volgens het RIVM en de NVWA gewoon veilig. De NVWA controleert of commerciële eieren aan de regels voldoen door ze te testen op PFAS. Dat gebeurde vorig jaar 41 keer, bij verschillende pluimveehouderijen. Die 41 monsters waren veilig: de PFAS-norm werd niet overschreden.
Brancheorganisatie Avined laat weten onderzoek te hebben gedaan naar 90 pluimveelocaties. Ook in eieren van die locaties werden geen PFAS-gehaltes gevonden die boven de Europese norm uitkomen.
Hoe het kan dat in eieren van hobbykippen wel PFAS zit en in commerciële eieren niet, is niet helemaal duidelijk. Het zou verklaard kunnen worden doordat hobbykippen ander voedsel krijgen dan kippen bij kippenboeren. Wetenschappers en Avined wijzen er ook op dat er bijna het gehele afgelopen jaar een ophokplicht gold voor kippenboeren. Daardoor kwamen ook de kippen die vrije uitloop-eieren leggen nauwelijks buiten. Die ophokplicht geldt nog steeds. Avined zegt dat daarna de eieren goed gemonitord zullen worden om te zien of er iets verandert in de PFAS-waardes in eieren.
3. Wat is het risico voor kinderen?
Voor kinderen is het binnenkrijgen van PFAS gevaarlijker. De stoffen tasten het immuunsysteem aan en dat heeft bijvoorbeeld invloed op de werking van vaccins. PFAS-expert Jacob de Boer noemt de vaccinatie tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio: "Als je te veel PFAS binnenkrijgt, dan werkt dat toch minder goed. En we hebben allemaal al PFAS in ons lijf, dus zo'n eitje maakt het dan eigenlijk nog hoger."
En omdat de maximale hoeveelheid PFAS afhankelijk is van lichaamsgewicht, mogen kinderen er minder van hebben. Per kilo lichaamsgewicht mag je maximaal 4,4 nanogram PFAS per week binnenkrijgen. Dat betekent dat kinderen van 4 jaar, die gemiddeld 17 kilo wegen, maximaal zo'n 75 nanogram per week binnen mogen krijgen. In het geval van de eieren uit Maartensdijk die de NOS liet testen, zit een kind daar al aan door een half ei te eten. En daar komt PFAS die een kind toch al binnenkrijgt via drinkwater, verpakkingen en vis nog bij.
4. PFAS is toch ook kankerverwekkend? Waarom gaat het daar nu niet over?
Sommige PFAS-soorten kunnen kankerverwekkend zijn. Blootstelling aan die typen PFAS kan bijvoorbeeld nier- of teelbalkanker veroorzaken, zegt PFAS-expert Jacob de Boer. "Maar dan heb je het over een heel ander niveau." Het gaat dan om duizend tot tienduizend keer meer PFAS dan er in de geteste eitjes zit, zegt De Boer. "Dan gaat het over arbeiders in fabrieken, mensen die er misschien heel dichtbij wonen. Mensen die misschien wel honderd keer meer PFAS in hun bloed hebben."
5. Ik heb kippen in de tuin. Kan ik mijn eieren laten testen?
Nee. Er zijn bedrijven in Nederland die eieren testen op PFAS, maar die doen dat alleen voor bedrijven, niet voor particulieren, is te lezen op de website van GGD Zuid-Holland Zuid. PFAS-deskundige Chiel Jonker (Universiteit van Utrecht) kan zich wel voorstellen dat mensen met kippen willen weten waar ze aan toe zijn. "Dat geldt ook voor PFAS in bijvoorbeeld zwemplassen of zeewater. Als je het weet, kun je je gedrag erop aanpassen en daar niet meer gaan zwemmen. Met eieren is het net zo."
Jonker raadt aan om niet te veel eieren van eigen kippen te eten, totdat goed is onderzocht hoe groot het probleem met PFAS in zulke eieren is.
6. Wat weten we niet?
Er zijn ook nog veel vragen onbeantwoord. Hoe wijdverspreid het PFAS-probleem is bijvoorbeeld. Dat er nu op verschillende locaties in het land PFAS in hobbykippeneieren is gevonden, geeft volgens experts een indicatie dat het probleem breder speelt, maar hoe breed is nu nog niet te zeggen.
Ook nog onduidelijk is hoe de PFAS in de eitjes van hobbykippen terecht kon komen. Het blijft voorlopig gissen naar de oorzaak, ook voor experts. Zij roepen op om meer onderzoek te doen om uit te zoeken waar de verontreiniging vandaan komt.
