Vijf vragen over de rellen in Belfast
Door buitenlandredacteurAchille Prick
Waarom vliegen katholieken en protestanten elkaar in de haren in het Noord-Ierse Belfast?
Wie de oorsprong zoekt van het Noord-Ierse conflict moet acht eeuwen terug. In 1155 kreeg de koning van Engeland het oppergezag over Ierland. Tijdens de Reformatie in de zestiende eeuw bekeerde een groot deel van Engelse bevolking zich tot het protestantisme. De Ieren bleven grotendeels katholiek en voelden zich in de eeuwen daarna meer en meer beknot in hun religieuze, culturele en economische vrijheden.
In 1921 leidde de onderlinge strijd uiteindelijk tot de opsplitsing van Ierland. Het overwegend katholieke zuiden werd het onafhankelijke Ierland. En het in meerderheid protestantse Noord-Ierland bleef onderdeel uitmaken van het Verenigd Koninkrijk.
Maar daarmee was het conflict niet voorbij. Integendeel, de katholieke roep om desnoods met geweld een afscheiding van het Verenigd Koninkrijk te forceren, werd steeds luider.
Het zou uiteindelijk uitgroeien tot een guerrillaoorlog tussen de katholieke IRA (Irish Republican Army) aan de ene kant en enkele protestantse bewegingen waaronder de UVF (Ulster Volunteer Force) en het Britse leger aan de andere kant.
De Noord-Ierse stad Derry was een aantal keren het decor voor ernstige onlusten. In 1969 vielen er zeven doden tijdens dagen vol geweld waarbij ruim 1500 katholieke gezinnen uit hun huizen werden verdreven. Bekend is ook Bloody Sunday, op 30 januari 1972. Het Britse leger schoot toen veertien ongewapende demonstranten dood.
De huidige Britse premier David Cameron betuigde vorig jaar spijt voor Bloody Sunday: "Wat is gebeurd, had nooit, nooit, mogen gebeuren. Namens ons land betuig ik diepe spijt".
Maar er is inmiddels toch allang een vredesakkoord in Noord-Ierland?
Dat klopt. Op 10 april 1998 (Goede Vrijdag) hebben de regeringen van het Verenigd Koninkrijk en Ierland een akkoord getekend over de Noord-Ierse kwestie. Noord-Ierland kreeg een eigen parlement en de Noord-Ieren zullen zelf over hun toekomst beslissen. Ook hebben alle strijdende partijen beloofd de wapens neer te leggen. De inwoners van zowel Ierland als Noord-Ierland hebben per referendum ingestemd met het Goede Vrijdag Akkoord. Op politiek gebied is de vrede ver gevorderd. Eens gezworen vijanden Sinn Fein en de protestantse DUB zitten sinds 2007 gebroederlijk in een coalitieregering.
Toch is er zo nu en dan nog politiek geweld in Noord-Ierland?
Hoewel groeperingen als de IRA en de UVF zich officieel ontwapend hebben, zijn er wel nog kleine splintergroeperingen die de strijd voortzetten met wapens. Noord-Ierland telt jaarlijks nog tientallen bomincidenten. Maar de splintergroeperingen kunnen niet rekenen op veel sympathie onder de Noord-Ierse bevolking.
Waarom vinden er nu dan rellen plaats?
Ieder jaar rond deze tijd houden de protestantse Oranjeordes in Noord-Ierland hun marsen. Dat zijn tochten om oude overwinningen op de katholieken te herdenken. Bijvoorbeeld die van 12 juli 1690 toen de Nederlandse en protestantse stadhouder Willem de Derde de katholieke Jacobus de Tweede in Engeland van de troon stootte. Vandaar de naam Oranjemarsen. Een deel van de katholieken blijft de marsen als provocatie zien en dat lijdt ieder jaar wel tot opstootjes.
Maar de huidige rellen zijn de heftigste in tien jaar?
De rellen zouden zijn georganiseerd door een factie van de UVF. Binnen de UVF zijn er mensen die boos zijn omdat het aantal Oranjemarsen is beperkt. Ook vinden ze dat er te weinig wordt gedaan voor de vaak kansarme jongeren in de protetstantse wijken. Een derde reden zou zijn dat katholieke groeperingen ook weer actiever worden.
Volgens welzijnwerkers in Belfast zijn er genoeg jongeren met weinig toekomstperspectief te vinden voor een hernieuwd conflict. Veel van hen zijn opgegroeid met de verhalen over The Troubles (het geweld vanaf de jaren zestig tot het akkoord in 1998) het conflict wordt al eeuwenlang van generatie op generatie doorgegeven. De rellen van vroeger worden geromantiseerd en sommigen voelen het als een gemis er niet bij te zijn geweest.
Opvallend is dat het aantal zogenaamde Peace Walls sinds 1994 is verdriedubbeld. Peace Walls zijn muurschilderingen op afscheidingen tussen wijken waar protestanten en katholieken wonen. Toch achten waarnemers in Groot-Brittannië de kans op echt opleven van het conflict heel klein.