Ombudsman: machtiging DigiD namens kwetsbare burgers niet goed geregeld
Wie namens een naaste met DigiD digitaal overheidszaken wil regelen, loopt tegen allerlei problemen aan. Dat concludeert de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen in een nieuw rapport.
Volgens hem zijn er bijna 300.000 mensen die een wettelijke vertegenwoordiger (zoals bijvoorbeeld een ouder) hebben en daarnaast zijn er 2,6 miljoen mensen die digitaal niet vaardig zijn. Zij mogen of kunnen niet zelf hun zaken digitaal regelen met de overheid, en zijn daarvoor afhankelijk van een wettelijke vertegenwoordiger of gemachtigde.
"De vertegenwoordigers willen heel graag zaken doen voor hun klant, maar een machtiging blijkt heel ingewikkeld. Als je voor iemand anders in zijn of haar DigiD wil, moet je diens DigiD gebruiken. Maar dat mag niet van de overheid. Dat maakt het heel ingewikkeld als je zaken digitaal wilt regelen", aldus Van Zutphen in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is niet mogelijk om vrijwillig iemand te machtigen die voor diegene digitaal zaken kan doen met de overheid."
Door de problemen gebruiken wettelijke vertegenwoordigers vaak, tegen de regels in, de DigiD van een kwetsbaar persoon om hun zaken te regelen.
'Overheid erkent beslissing rechtbank niet'
Zo ook Geert Benjamins. Hij heeft een dochter van 30 jaar, maar met het verstand van een 1-jarig kind. "Ze kan maar drie woorden zeggen en ook fysiek heeft ze beperkingen."
Benjamins zegt dat hij door de rechtbank is benoemd als curator en dus gemachtigd is. Toch kan hij zijn dochter niet helpen met digitale overheidszaken. "De overheid erkent de beslissing van de rechtbank eigenlijk niet. Daar lopen we steeds tegenaan."
Via een omweg regelt Benjamins alsnog de zaken van zijn dochter. "Ik heb gewoon gedaan alsof mijn dochter een moment van verstandsverheldering had en zelf achter de computer een DigiD heeft aangevraagd. Dat is natuurlijk onzin, maar op die manier hebben we het gekregen. De overheid heeft ook gezegd dat ze het gedogen, maar het is belachelijk dat je illegaal bezig moet zijn om zoiets aan te vragen."
Kwalijk
Ombudsman Van Zutphen vindt het kwalijk dat vertegenwoordigers buiten de wet om bij de gegevens van klanten moeten komen. "Je wilt toch iets doen voor een ander. Dus je zoekt een omweg om toch bij de gegevens te komen, ook als die niet wettelijk is. Dat zien we vaker."
Volgens de ombudsman kunnen burgers slechts bij 24 van de 342 gemeenten iemand vrijwillig machtigen. "Het lijkt alsof het goed geregeld is omdat er staat dat je voor een ander aan de slag kan, maar in de werkelijkheid lukt dat heel beperkt. Dit had zes, zeven, acht jaar geleden al geregeld moeten zijn."
Binnen twee maanden plan
De ombudsman wil dat demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering) binnen twee maanden met een plan komt hoe ze machtigingen gaat regelen. "Tien jaar geleden schreef de ombudsman al dat er iets mee moet gebeuren, maar de overheid blijft het maar gedogen. De overheid wil steeds meer digitaal communiceren met mensen, maar dan moet je het ook goed regelen."
In 2017 kwam de ombudsman met een soortgelijk rapport. Van Zutphen ziet dat sindsdien de digitale toegang tot de overheid wel is verbeterd. Zo is er onder meer besloten dat de overheid altijd persoonlijk bereikbaar moet kunnen zijn via bijvoorbeeld de telefoon of bij een balie.
