Joden vieren feest Chanoeka: 'Feestvreugde met heel veel pijn door oorlog'

• Jules Jessurun

  redacteur Online

Het achtdaagse joodse feest Chanoeka is gisteravond in Nederland begonnen met de nationale viering op de Dam in Amsterdam. Er werd gezongen en gedanst, maar veel aanwezigen zeggen dit jaar een dubbel gevoel te hebben door de oorlog in Gaza en het groeiende antisemitisme in Nederland.

Er klinkt een Hebreeuws lied met een stampende housebeat bij de Dam op het podium terwijl steeds meer mensen aankomen voor de viering van Chanoeka. "Het zijn geen religieuze liedjes, maar vooral vrolijke liedjes" zegt de 26-jarige Alina Ruth Ipatov.

Ze is een Israëlische uitwisselingsstudent die in Amsterdam studeert. Normaal zou ze nu waarschijnlijk met haar familie aan een feestdiner zitten, zegt ze, maar omdat ze nu in Nederland is, is ze naar de Dam gekomen voor de viering. "Dit feest komt op precies het juiste moment. Het gaat over licht brengen, wat met de situatie in Israël wel nodig is."

Lichtjesfeest

Chanoeka, ook wel het lichtjesfeest genoemd, is een achtdaags joods feest dat begon na de herinwijding van de Tempel van Jeruzalem in het jaar 164 voor Christus. Daarbij werd een kandelaar aangestoken. Er was maar olie om de kaars een dag te laten branden, maar volgens het verhaal raakte de olie acht dagen lang niet op.

Sindsdien is het een religieus feest waarbij acht dagen achter elkaar iedere dag een extra kaarsje wordt opgestoken. Maar ook niet-religieuze Joden die zich met de Joodse cultuur verbonden voelen, vieren het.

De viering van Chanoeka op de Dam in beeld:

Chris (57, "liever geen achternaam") is een niet-praktiserende Jood, maar de feestdagen zijn voor hem wel belangrijk, zegt hij. Hij besloot op het laatste moment naar de viering op de Dam te komen. Daar worden twee kaarsjes aangestoken van een grote chanoekia, een kandelaar met negen armen. "Ik kom er al vijftien jaar en het is een hele mooie bijeenkomst. Dit soort gelegenheden brengt mij dichter bij het jodendom."

Tegelijkertijd zegt hij net als andere aanwezigen die de NOS sprak dat de situatie in Israël invloed heeft op de beleving van de viering. Velen van de mensen in het publiek hebben familieleden of vrienden in Israël. "Het is ingewikkeld", zegt Chris. "Wat er nu gebeurt in de Gazastrook en wat er op 7 oktober is gebeurd stemt natuurlijk niet vrolijk."

Een deel van het publiek draagt kartonnen fakkels met daarop geschreven 'Bring them home', een verwijzing naar de ontvoerde Israëliërs die nog door Hamas worden vastgehouden. Ook op het podium wordt meerdere malen over hen gesproken.

Voorafgaand aan de viering liep een deel van het publiek een tocht door de stad:

Ook groeiend antisemitisme komt aan bod op de Dam. Vorige maand zei burgemeester Halsema dat in Amsterdam antisemitisme en moslimhaat zijn verhevigd sinds de aanslagen van Hamas op 7 oktober. Demissionair minister van Justitie Yesilgöz zegt op het podium dat ze "met bloedend hart" verhalen aanhoort over Joden die zich opgejaagd, onveilig en onvrij voelen in Nederland. "Ze krijgen online en op straat vreselijke bedreigingen naar hun hoofd geslingerd."

Door de ontvoeringen en het groeiend antisemitisme noemt de 33-jarige Ronni uit Amsterdam, deze viering "feestvreugde met heel veel pijn". Ze durft haar achternaam niet te geven uit angst dat zij "een doelwit" wordt. "Ik heb drie kleine kindjes en durf bijvoorbeeld op straat niet meer Hebreeuws met hen te praten."

Angst

Het is de zevende keer dat ze naar de Dam is gekomen voor de viering, maar ze zegt dit keer getwijfeld te hebben om te komen uit angst dat er iets zou gebeuren op de Dam. Toch is ze er om samen te komen "want ik voel mij soms heel alleen", en om de boodschap van hoop die Chanoeka volgens haar biedt met anderen te voelen.

Om de feestvierders lopen agenten rond en er is camerabewaking. Ook heeft de organisatie op de Dam extra beveiligers ingehuurd omdat meer Joodse mensen angstig waren om te komen, zegt organisator Menachem Evers. Hij schat dat er uiteindelijk ruim duizend mensen aanwezig zijn, een verdubbeling van voorgaande jaren.

Rustig

Het blijft de hele viering rustig, op één moment na als een man even door de speech van Yesilgöz heen anti-PVV-leuzen roept. Hij houdt al snel op als mensen "houd je kop" tegen hem roepen en het programma ligt geen moment stil.

Even later steekt de minister de centrale kaars op het podium aan en wordt met het vuur van die kaars de eerste van acht chanoekakaarsen ontstoken. Het publiek juicht en zingt en klapt mee met een Hebreeuws chanoekalied.

De pompende housebeat gaat weer aan en een deel van de mensen begint te dansen, terwijl een ander deel naar de joodse oliebollen loopt die traditioneel tijdens Chanoeka worden gegeten.

Organisator Evers kijkt tevreden toe. Hij erkent dat de viering dit jaar anders is dan andere jaren maar benadrukt dat het feestelijke karakter moest overheersen. "We hebben in het Hebreeuws het woord simcha, een woord dat iets soortgelijks betekent als feestvreugde. En als mensen die vreugde niet hier voelen, waar krijgen ze die dan?"