Nachtdiensten hebben sterkste effect op jongeren met lagere opleiding
Werknemers van 30 jaar of jonger lopen het grootste risico om een slaapstoornis over te houden aan het werken in ploegendienst, volgens onderzoekers in het bijzonder als ze lager opgeleid zijn. Het effect is het grootst bij nacht- en wisselende diensten, maar geldt in mindere mate ook voor avonddiensten en vroege ochtenddiensten. Oudere werknemers en mensen met een hogere opleiding lijken er minder last van te hebben.
Dat blijkt uit een enquête onder meer dan 37.000 Vlamingen, uitgevoerd door Nederlandse slaapwetenschappers van GGZ Drenthe en de universiteit Groningen. De helft van de mensen die in nachtdienst werken, slaapt minder dan zes uur per etmaal. Eveneens de helft heeft last van minimaal één chronische slaapstoornis, wat inhoudt dat ze er meer dan drie maanden mee kampen. Ruim een kwart heeft minimaal twee slaapstoornissen.
Jongvolwassenen
De onderzoekers stellen dat de effecten van ploegendienst op de slaap "het grootst zijn bij jongvolwassenen met een lagere opleiding." Ze gaven in het onderzoek aan korter te slapen en meer last te hebben van slaapstoornissen. Een verklaring zou kunnen zijn dat deze groep vaker kleiner woont dan werknemers met een hogere opleiding, wat het slapen overdag bemoeilijkt. Ook de aard van het werk zou kunnen meespelen.
Dit is pas het tweede onderzoek wereldwijd dat behalve naar slapeloosheid ook kijkt naar andere slaapstoornissen bij werken in ploegendiensten: hypersomnia (slaperigheid overdag), parasomnia (ongewenste verschijnselen tijdens het slapen als slaapwandelen en nachtmerries), slaapapneu, bewegingsstoornissen als het rusteloze benensyndroom, en verstoringen van het slaapwaakritme.
Bijna al deze stoornissen komen vaker voor onder jongeren. Daarnaast komen ze ook vaker voor onder vrouwen dan onder mannen, met uitzondering van slaapapneu. Bij die laatste aandoening is de verhouding precies andersom. Mannen slapen gemiddeld ook iets korter dan vrouwen.
De deelnemers is niet gevraagd naar hun beroep. Maar uit de resultaten kun je wel afleiden dat een jonge nachtwerker in een distributiecentrum een groter risico loopt op een slaapstoornis dan een 40-jarige chirurg, beaamt Marike Lancel, een van de slaaponderzoekers. Het is overigens niet zo dat je steeds beter tegen nachtdiensten kunt naarmate je ouder wordt: "Boven de 50 jaar kun je er niet meer zo goed tegen."
Recente cijfers laten zien dat ruim een vijfde van de werknemers in de Europese Unie soms avond-, nacht- of vroege ochtenddiensten draait. Onderzoeker Lancel hoopt dat er meer aandacht komt voor het effect van nacht- en andere ploegendiensten: "Veel mensen werken 's nachts, en in veel instellingen is het slecht geregeld. Werkgevers moeten er in mijn ogen meer aandacht aan besteden. Veel bedrijven hebben al betere schema's, maar bijvoorbeeld in de zorg is dat niet altijd het geval."