Henk Buck, bekend van Buck-affaire, overleden op 93-jarige leeftijd
In Tilburg is emeritus hoogleraar Henk Buck overleden. Buck werd in de jaren 90 bekend door de Affaire Buck, die draaide om de ontdekking van een mogelijk medicijn tegen aids.
Het geschiedenisprogramma Andere Tijden noemde het de "grootste wetenschappelijke affaire ooit in Nederland". De emeritus hoogleraar organische chemie en winnaar van de KNCV-medaille, een belangrijke chemieprijs, overleed vorige week. Hij werd 93 jaar.
Buck was hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven en daar betrokken bij chemisch onderzoek, onder meer naar de modificatie van DNA en RNA. In 1990, in een tijd waarin er nog geen remedie was tegen het dodelijke aidsvirus, kwam Buck met een methode om het virus met aangepast DNA te lijf te gaan.
Tegenover de NOS antwoordde Buck in april 1990 bevestigend toen hem werd gevraagd of aids dankzij de vinding tot het verleden zou behoren. Het NOS Journaal pakte er groot mee uit, de ontdekking werd in het wetenschappelijke tijdschrift Science gepubliceerd, en internationale media als CNN maakten melding van de Nederlandse vinding.
Er was echter ook al snel kritiek. Microbioloog Huub Schellekens uitte zijn bedenkingen over de beloofde snelle ontwikkeling van een medicijn. Collega's van Buck kwamen erachter dat de resultaten die in Science waren gepubliceerd niet correct konden zijn.
Vervroegd pensioen
Uiteindelijk moest Buck instemmen met een rectificatie van zijn artikel in Science. Ook werd hij ontheven uit zijn leidinggevende functies. Hij ging akkoord met een VUT-regeling, maar bleef daarna wel wetenschappelijk actief.
Buck blikte ruim twintig jaar later, in een interview met Trouw in 2017, terug op de nasleep van de affaire. "Mij is onrecht aangedaan. Ik heb nooit de kans gekregen mij te verdedigen", zei hij over het abrupte einde van zijn wetenschappelijke carrière.
Dat gold niet voor Jaap Goudsmit, de hoogleraar met wie Buck samenwerkte in het onderzoek. In de online encyclopedie van de Technische Universiteit Eindhoven wordt de affaire de 'Buck Goudsmit affaire' genoemd. Goudsmit kreeg een reprimande, maar mocht wel aanblijven als hoogleraar. In 2017 ging hij met pensioen.
Schuldgevoel
Gevraagd naar de affaire zei Goudsmit in 2017 tegen Trouw dat men zich af zou moeten vragen of Buck zo hard gestraft moest worden. "Buck heeft niemand echt kwaad gedaan. Ik erken dat ik toen fouten heb gemaakt, maar hij heeft nooit meer kunnen werken", aldus Goudsmit.
Als gast in het VPRO-programma Zomergasten blikte Goudsmit in 2020 nogmaals terug op de affaire. "We hadden geen kwade bedoelingen", verzekerde hij. De wetenschapper zei zich schuldig te voelen tegenover Buck.
Goudsmit vertelde in het programma dat de proeven die hij uitvoerde voor het onderzoek achteraf gezien zeer slordig waren en niet goed gecontroleerd werden. "Als ik er nu op terugkijk, had ik meer schuld op me kunnen nemen en daar schaam ik me nog wel een beetje voor", zei hij.
Buck bleef tot op hoge leeftijd wetenschappelijke artikelen schrijven, ook over het onderzoek uit 1990. Zo heeft een artikel uit 2016 als ondertitel: "Een ernstige tekortkoming in ons (ingetrokken) onderzoek naar HIV-1 RNA lussen en geïntegreerd DNA."